آتشگاه اصفهان (دژ ماربین)
آتشگاه اصفهان که به آن دژ مهربین یا قلعه ماربین نیز گفته می شود، از بناهای تاریخی و فاخر شهر اصفهان و از یادگاری های به جای مانده از ایران باستان است. این بنا بر بالای کوه آتشگاه در 8 کیلومتری غرب شهر اصفهان در جنوب خمینی شهر و نزدیک رودخانه زاینده رود واقع شده است.
باستان شناسان زمان ساخت این بنا را به دوران ساسانی یا پیش از آن نسبت داده اند. آتشگاه اصفهان به عنوان یکی از سه اثر قدیمی که از زمان ایران باستان به جا مانده، شناخته می شود. گفته می شود که آتشگاه اصفهان یکی از هفت آتشکده بزرگ ایران در زمان قباد ساسانی محسوب می شده است.
این بنای باستانی بر روی تپه ای به بلندی صد متر قرار دارد. جنس این مجموعه از لایههای خشتی است. میان دو ردیف خشت را هم یک لایه نازک نی از ساحل زاینده رود قرار میدادند تا بر استحکام آن بیفزایند. پایه های بزرگ و خشتی بنا تقریبا از میانهٔ تپه آتشگاه آغاز می شوند و در بالا به ستون هایی محکم و قابل اعتماد تبدیل می شدند که گفته می شود در گذشته اتاق هایی نیز بر روی آنها قرار داشته است. در بالای تپه اتاقکی استوانه ای شکل ساخته شده که می توان آن را شاخص ترین اثر معماریِ این بنا دانست. این اتاق استوانه ای شکل، دارای هشت گوشه است که در هر گوشه یک پنجره رو به بیرون دارد. گفته میشود موبدان زرتشتی، آتش مقدس را در این اتاق روشن نگه می داشته اند.
آثار باقیمانده از بنا نشان میدهد که این سازه دارای پنج طبقه بوده که امروزه فقط دو طبقه از آن دیده می شود؛ متاسفانه بخش هایی از این بنای با شکوه به طور کامل از بین رفته است. آتشگاه اصفهان در دوره پهلوی (دهه 50) مرمت و بازسازی اساسی شد.
گفته می شود که آتشگاه اصفهان دارای تونلی مخفی به کهندژ خمینی شهر بوده و یکی از مراکز مهم نگهداری گنجینه ها در زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران به شمار می رفته است.
آتشگاه اصفهان در آذر ماه سال 1330 با شماره 380 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.