نقش رستم، به معنای تاج و تخت رستم، تقریبا در پنج کیلومتری شمال غربی تخت جمشید (پرسپولیس)، پایتخت امپراتوری سابق هخامنشی و در نزدیکی روستای زنگیآباد واقع در شمال شهرستان مرودشت استان فارس قرار دارد. بنایی معروف به سه گنبدان یا دژنبشت که قدمت آن به 800 سال پیش از میلاد باز می گردد. این محوطه باستانی یادمان ها و یادگاری هایی از ایلامیان، هخامنشیان و ساسانیان را در خود جای داده است. این مجموعه از حدود سال 1200 پیش از میلاد تا 625 میلادی همواره مورد توجه بوده است زیرا آرامگاه چهار تن از شاهان بزرگ هخامنشی (داریوش، خشایارشاه، اردشیر اول و داریوش دوم)، نقش برجسته های متعددی از وقایع مهم دوران ساسانیان، بنای کعبه زرتشت و نقش برجسته ویران شده ای از دوران ایلامیان در این مکان قرار دارند. همچنین این مجموعه در دوره ساسانی، از نظر دینی و ملی اهمیت فراوان داشته است.
موسس نقش رستم، داریوش اول است. او دستور داده بود هنگامی که فوت کرد، پیکرش را در دل کوه دفن کنند. از این رو، به دستور وی در دل صخره دخمه ای ایجاد کردند تا پیکر داریوش در آن قرار داشته باشد. اما آرامگاه داریوش اول تنها یک آرامگاه نبود بلکه در بالای درب ورودی، نقش هایی وجود دارد که اطلاعات مهمی از دوران هخامنشیان و کشور ایران در آن زمان را ارائه می دهد. همچنین مقبره خشایارشاه، پسر داریوش اول نیز در کنار مقبره پدرش قرار دارد .
یکی دیگر از بناهای نقش رستم، بنایی است که در واقع نام اشتباهی به آن داده شده است. بعد از حمله اعراب به ایران، آنها که فکر می کردند هر دینی باید برای خود مرکزیتی داشته باشد، نام این بنا را کعبه زرتشتیان گذاشتند. در حالی که کاربری این بنا، نگهداری کتاب اوستا و گنجینه درباری و بعضی کاربری های دیگر بوده است که مشخص نیست.