تئاتر شهر، بزرگترین مجموعه نمایش تئاتر ایران است که در دوران محمدرضا پهلوی و به مدیریت فرح پهلوی در تهران ساخته شده است. این ساختمان فرهنگی، محل برگزاری رویدادهای مهم نمایشی ایران است و در سالهای اخیر بخشهای مختلف آن گسترش یافته و امکان استفاده عموم از آنها ایجاد شده است. علاوه بر کاربرد فرهنگی و هنری تئاتر شهر، معماری و شکل ساختمان آن نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است.
بنای زیبای تئاتر شهر، شکلی مدور دارد و پلان آن ترکیبی از معماری یونان و روم قدیم است. این بنا براساس طرحی از علی سردار افخمی ساخته شده و در نمای آن، ترکیب کاشی و آجر به کار رفته، که الهام گرفته از معماری دورههای مختلف تاریخی، از جمله ایلخانیان است.استفاده از کاشیهای فیروزهای و آجرهای رنگی در تزیین ساختمان، هنر اصیل ایرانی را نشان میدهد و حالت خیمهگونه ساختمان، معماری تماشاخانههای ایرانی را یادآوری میکند. نمای بیرونی ساختمان تئاتر شهر، با گنبد دایرهای شکل آن در محیط سنگفرش پارک دانشجو، تصویری شبیه تابلوی «تکیه دولت» اثر «کمالالملک» را به وجود آورده است. شکل دایرهای بنا، استفاده از قرینهسازی را در سراسر فضای داخلی ممکن کرده و در طراحی داخلی ساختمان، اشکال هندسی مختلفی به کار رفتهاند. معماری زیبای این مجموعه، باعث شده است که جزء میراث فرهنگی کشور محسوب شود.
تاریخچهی تئاتر شهر تهران به سال 1309 و مکانی به نام «مهمانخانه بلدیه» یا کافه شهرداری برمیگردد که پیش از ساخت مجموعه تئاتر شهر، در آنجا قرار داشت. در محوطه فضای باز اطراف کافه شهرداری، برنامههای نمایشی مختلفی اجرا میشد و گروههای نمایش در آن برنامه اجرا میکردند. کافه شهرداری پاتوق نویسندگان، شاعران و هنرمندان برجستهای مثل فروغ فرخزاد و جلال آلاحمد نیز به شمار میرفت. در دهه چهل، که هنر نمایش گسترش بیشتری پیدا کرد، تعداد نمایشها زیاد شد و سالنهای نمایش موجود برای آنها کافی نبودند. بنابراین لزوم ایجاد یک سالن تئاتر مجهز با کاربری اختصاصی برای اجرای نمایش احساس، و در سال ۱۳۴۶ طراحی و ساخت ساختمان تئاتر شهر آغاز شد. پس از پنج سال، سالن اصلی تئاتر شهر به بهرهبرداری رسید و سالنها، بخشها و محوطه اطراف، کمکم به این مجموعه اضافه شدند.
در حال حاضر، سالنهای مختلفی برای اجرای نمایش در مجموعه تئاتر شهر وجود دارند که هرکدام برای نمایشهای مخصوص به خود طراحی شدهاند. این سالنها شامل تالار اصلی نمایش، تالار سایه، تالار قشقایی، تالار چهارسو و کارگاه نمایش میشوند. در گذشته دو سالن دیگر به نامهای تالار کوچک و تالار شماره دو نیز وجود داشتند که اکنون بهدلیل تعمیر و بازسازی تعطیل هستند، تالار شماره دو را به تالار مشاهیر تبدیل کردهاند و در آن سمینارها و همایشهای تئاتر برگزار میشود. فضای باز جلوی ساختمان تئاتر شهر نیز مناسب اجرای تئاتر محیطی است.
مجموعه تئاتر شهر، در چهار راه ولی عصر و کنار پارک دانشجوی تهران قرار دارد. محوطه سنگفرش وسیع اطراف آن، مکان مناسبی برای گردش و پیادهروی در عصرهاست. همچنین استفاده از کافه و کتابخانه درون ساختمان وجود دارد و بازدیدکنندگان میتوانند اوقات دلپذیری را در آن بگذرانند.