
کاخ نیاوران که امروزه به عنوان کاخ موزه نیاوران شناخته میشود، یکی از بنا های شاخص شهر تهران است. این کاخ در گوشه شمال شرقی باغ نیاوران در کنار بنا های دیگر واقع شده است. مساحت کاخ 9000 مترمربع و مساحت کل مجموعه 11 هکتار محاسبه شده است. این باغ ییلاقی فتحعلی شاه قاجار، به دلیل ساخته شدن به جای یک نی زار، نی آوران و به مرور نیاوران نامیده شد. مدت ها بعد محمد شاه قاجار تصمیم به ساخت بنایی کوچک در میان باغ گرفت و پس از آن کاخ صاحبقرانیه به دستور ناصرالدین شاه ساخته شد. آخرین بنای ساخته شده در باغ در دوره قاجار کوشک احمد شاهی میباشد. در دوره پهلوی دوم بنای مربوط به دوره فتحعلی شاه تخریب و ساخت بنایی جدید از سال 1337 آغاز گردید. بنای این کاخ در دو طبقه و یک نیم طبقه، در سال 1346 به پایان رسید. محسن فروغی طراحی کاخ، استاد عبداللهی گچ بری ها، استاد علیاصغر آیینه کاری و استاد ابراهیم کاظم پور کاشیکاری های نمای ساختمان را برعهده داشتند. در آغاز از این کاخ برای میزبانی از مهمانان خارجی استفاده میشد؛ اما پس از تکمیل ساختمان، خاندان پهلوی از آن به عنوان اقامتگاه تابستانی استفاده کردند. با وارد شدن به طبقه همکف این کاخ، سرسرایی بزرگ که توسط تعداد زیادی اتاق احاطه شده است دیده میشود. این اتاق ها عبارتند از: سینمای اختصاصی، اتاق غذاخوری، سالن پذیرایی، اتاق انتظار، تالار آبی و راهروهای فرعی. اتاق های موجود در نیم طبقه شامل اتاق های کار، اتاق کنفرانس، دفتر منشی فرح دیبا، اتاق خواب لیلا و اتاق ندیمه او و اتاق های موجود در طبقه سوم شامل اتاق خواب و استراحتگاه نیمروزی محمدرضا شاه، اتاق آرایش و لباس فرح دیبا، اتاقهای فرزندان شاه و ندیمههایشان میباشد.
این کاخ در سال 1360 به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی واگذار شد. سپس در سال 1365 برای اولین بار این ساختمان را به عنوان کاخ موزه نیاوران برای عموم مردم بازگشایی کردند. سه سال بعد مدرسه اختصاصی موجود در مجموعه، به مرکز آموزش عالی میراث فرهنگی مبدل و سال بعد خوابگاه پسرانه ای در فضای جانبی آن راه اندازی شد. در سال های 1376 موزه جهان نما، در سال 1377 کاخ صاحبقرانیه و در سال 1379 کوشک احمد شاهی برای بازدید عموم مردم گشایش بافت.
هم اکنون این مجموعه دارای بخش های کتابخانه اختصاصی کاخ نیاوران، کوشک احمدشاهی، کاخ صاحبقرانیه، موزه جهاننما، باغ کتیبه ها، موزه حوضخانه، موزه خودرو ها و مدرسه اختصاصی میباشد.
برای بازدید از کاخ نیاوران میتوانید همه روزه (به جز ایام سوگواری تعطیل) به تهران، میدان شهید باهنر (نیاوران)، مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران مراجعه نمایید.