
برج خلعت پوشان یکی از بناهای مربوط به دوران صفوی در سمت چپ جاده تبریز-باسمنج در یک دره سرسبز میباشد. همان طور که از نام این مکان پیدا است، از این برج به عنوان برگزاری مراسم خلعت پوشی در دوره صفویه و قاجار استفاده میشد. مراسم خلعت پوشی مراسمی برای اهدا انعام و خلعت از طرف حکومت به شاهزادگان، حاکمان شهرها و همچنین مردم آذربایجان بود. در این مراسم، ولیعهد کشور که مقیم تبریز بود هم حضور مییافت. این ساختمان منشور شکل، یک قاعده به شکل یک کثیرالاضلاع دارد و قطر سازه 5.9 متر محاسبه شده است. برج سه طبقه دارد که با استفاده از راه پله مدور میتوان به آن ها رسید. نخستین طبقه آن سقفی گنبدی شکل و طبقه دوم سقفی با پوشش تیرآهنی (بازسازی شده) دارد. برای طبقه سوم سقفی ساخته نشده است و دارای کنگره ای با فرم دندانهای میباشد. مراسم خلعت پوشی و دیگر مراسمات خاص در همین طبقه صورت میگرفت. از آخرین مراسمی که در این مکان برگزار شد و مربوط به زمان حکمرانی صمدخان مراغهای بود، 70 سال میگذرد. بر اساس منابع قدیمی، در اطراف برج استخری وجود داشت که برای ورود به ساختمان باید از روی پلی گذر میکردند. امروزه این استخر وجود ندارد و با استفاد از پیاده رو فرش شده میتوان به برج رسید. چندین عملیات بازسازی که توسط دانشگاه تبریز انجام شد عناصر سازه را پابرجا نگه داشته است.
سر جان مَلکُم از افسران و دیپلمات های بریتانیایی، در کتاب خود با موضوع تاریخ ایران در مورد مراسم خلعت پوشان نوشته است :«چون وضع حکومت چيره بر ايران چنان است که میبايست در هر امری ملاحظه شئونات سلطنت بشود بسياری از آيينها در ايران از اين سبب رواج يافته است. هر چيز که نام پادشاهی بر آنست يا از آن شاه است بايد با احترام و آزرم با آن عمل نمايند و به گونه ويژهای ادای لوازم آداب کنند، برای نمونه اگر خلعتی از سوی پادشاه به حکام بلد يا کسی ديگر حتی شاهزادگان خانواده پادشاهی فرستاده شود، بايد به مسافت چند ميل به پيشواز آن رفته با سپاسگزاری بسيار خلعت را بپوشد آن گونه که هر استان حاکم نشينی جای ويژهای در بيرون شهر دارد که آن را خلعت پوشان گويند. خلعت پوشان حدودا چهار مایل بیرون شهر قراردارد».
برای بازدید از این برج به استان آذربایجان شرقی، شهر تبریز، 5 کیلومتری مرکز شهر، جنوب محله کرگج، جوار رودخانه چایی، مراجعه نمایید. لازم به ذکر است که محوطه برج برای انجام تحقیقات علمی به دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز سپرده شده است. زمان پیشنهادی برای بازدید از این مکان فصل ها بهار و تابستان است که علاوه بر آب و هوا خوب فرصت کافی برای تماشا بنا را در اختیار بازدیدکنندگان قرار میدهد. در نزدیکی این مکان پارک شمیم پایداری، موزه دفاع مقدس، پارک مسافر، پارک ائل گولی، نمایشگاه بین المللی تبریز و لاله پارک قرار دارند که میتوان از آن ها نیز دیدن نمود.