قوم تپه تنها کویر ناحیه آذربایجان با مساحتی حدود 6 کیلومتر مربع میباشد. این منطقه علاوه بر داشتن منطقه بکر طبیعی، از لحاظ تاریخی نیز دارای قدمتی هزاران ساله است. اسناد تاریخی وجود دارند که ثابت میکند بخشی از این کویر موقوفه قائم مقام فراهانی بوده است. معنای نام این ناحیه در زبان ترکی تپه شنی میباشد.
از ویژگی های جالب این منطقه میتوان به امکان تماشای ستاره باران آسمان در شب، نمایان بودن کوه و برف های آن از کویر و قرار گرفتن آن در 30 کیلومتری پیست اسکی اشاره نمود. در زمان های گذشته، شاید 2 یا 3 هزار سال پیش، این کویر جزء حاشیه دریاچه ارومیه به حساب میآمد. وزش باد ها سبب تجمع گرد و غبار در قسمتی از روستا این ناحیه شد و در طی آن تپه ها شنی بلندی که تعداد آن به 7 عدد میرسید، در قوم تپه ایجاد شد. در میان این تپه ها نمکزار ها کوچکی نیز وجود داشت که اکنون اثری از آن ها نیست و تنها یک تپه از آن مقدار باقی مانده است. بسیاری از افراد معتقدند آن تپه ها توسط سودجویان غارت شدهاند. در اثر وزش باد در جهت جنوب غرب به شمال شرق و بالعكس، تپه این کویر همچنان در حال تغییر شکل و جا به جایی است. به طوری که ذرات کوچک تر جا به جا و ذرات بزرگ تر باقی میمانند و گاه تپه به روستا نزدیک و گاه از آن دور میشوند. این منطقه در موقعیت جغرافیایی 50 درجه و 48 دقیقه شرقی و 35 درجه و 48 دقیقه شمالی استان آذربایجان شرقی واقع شده است. در نیمه روز آب و هوای کویر همانند دیگر کویر های ایران است و غروب آن به قدری تماشایی میباشد که به سوژه عکاسی برخی هنرمندان مبدل شده است. برخی از مردمان این منطقه به پرورش شتر مشغول هستند و از کویر برای چرا آن ها استفاده میکنند.
علاوه بر برداشت بی رویه ماسه کویر، تعدادی کارخانه تولید مصالح ساختمانی در اطراف کویر احداث شده است که موجودیت آن را در معرض خطر قرار داده است. این موارد سبب افزایش نگرانی متخصصان و طبیعت دوستان در خصوص نابودی کویر شده است. با این حال این منطقه پتانسیل تبدیل شدن به محلی بسیار جذاب و معروف را دارد و نیازمند توجه و افزایش امکانات رفاهی است.
برای بازدید از قوم تپه به استان آذربایجان شرقی، شهر تبریز، 30 کیلومتری شمال غرب تبریز ، منطقه صوفیان، نزدیکی روستا قوم تپه، مراجعه نمایید.
بهترین زمان برای سفر به این منطقه فصل بهار تا اواسط فصل تابستان میباشد. از دیگر جاذبه های نزدیک به این منطقه میتوان به چشمه آب گرم صوفیان، مجتمع گردشگری امند، چشمه خوجاخانی، آبشار سرکند دیزج و پیست اسکی پیام اشاره نمود.