
یکی دیگر از بنا های تاریخی و دیدنی استان آذربایجان شرقی گنبد غفاریه در شمال باختری شهر مراغه میباشد. این بنای مربع شکل به احتمال زیاد در سال های 725 الی 728 ساخته شده است. سلطان ابوسعید بهادر خان از امیران دوره ایلخانیان بانی ساخت این مکان بود. روایتی نیز بیان میکند که نظام الدین احمد بن حسین الغفاری از عارفان دوره سلطان یعقوب بن حسن بیگ آق قویونلو، در مسیر بازگشت خود از سفر حج، تصمیم به ساخت بنا در دو طبقه فوقانی و زیرین و وقف املاک و باغ در این منطقه گرفت. به همین دلیل این مکان با نام گنبد غفاریه شهرت یافت. در زیر ساختمان سکویی سنگی و سردابهای ژرف وجود دارد که گنبد آجری بر روی آن ها بنا شده است. الگویی که از نحوه ساخت گنبد سرخ مراغه گرفته شده، در ساخت این ساختمان موثر بوده است. نقوش لوزی روی ستون های گنبد، چهار زاویه آن را در برگرفته و در سه ضلع بنا، دو طاقنما و یک حاشیه مکتوب وجود دارد که تمام خطوط به خط ریحان میباشد. یکی از آن نوشته های بالای طاق نما مرکزی ایوان بزرگ قرار دارد که نوشتهای را در سه خط به قلم آورده است. نوشته کتیبه بدین شرح است :«امر بانشاء هذه القبه المبارکه فی ایام مولانا السلطان الاعظم ظل الله فی الارض سلطان سلاطین العرب و العجم ابوسعید بهادر خان خلد الله ملکه». کتیبهای نیز در بالای درگاه ساختمان تعبیه شده که گویا در دوخط القاب و اسم صاحب ساختمان بیان نموده است. اما به دلیل گذر زمان ساییدگی و شکستگی هایی بر آن ایجاد شده و نوشته ها به طور دقیق نمایان نیستند. نوشته ها به رنگ مشکی و زمینه آن ها به رنگ سفید است که شاخ و برگ های فیروزهای رنگ آن ها را زینت دادهاند. کاشی های استفاده شده در نما ساختمان، به رنگ های آبی دریایی و آسمانی میباشد که زیبایی خاصی به بنا بخشیده است. قرار گرفتن در نزدیکی رود صوفی چای، آجر سرخ رنگ، کاشی های معرق و لعاب پران، ستون های آجری تزیین شده، یک طاق نمای بزرگ و دو طاق نمای باریک و بلند در کنار درگاه ورودی، از ویژگی های منحصر به فرد گنبد غفاریه میباشد. سنگ های مرمر سفید رنگ که به زیبایی تراشیده شده بودند با ابعاد 150 در 70 در ساخت ازاره 2 متری بنا استفاده شدهاند. برخی معتقدند که جزییات ساختمان به مرور تغییر کرده است و در گذشته هم داخل و هم بیرون بنا را به شکل گنبد ساخته بودند.
گنبد غفاریه در روز 9 مرداد ماه سال 1312 با شماره ثبت 137 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید رایگان از این اثر تاریخی میتوانید به استان آذربایجان شرقی، شهر مراغه، خیابان شهید قدوسی، جنب رودخانه صوفی (صوفی چای) مراجعه نمایید.