
در مرکزیترین قسمت شهر مراغه، گنبد کبود قرار دارد که از مهمترین آثار و سومین آرامگاه از مجموعه پنجگانه مزار های شهر به حساب میآید. منابع موجود این گونه بیان میکنند که گنبد کبود (که در واقع یک برج است) بر روی مزار مادر هلاکو خان بنا شده است. این سازه که شکلی منشور مانند با ده پهلو دارد در گذشته دارای یک گنبد مخروطی شکل نیز بوده که گذر زمان آن را از بین برد. در مورد زمان ساخت این بنا اختلاف نظر وجود دارد. برخی آن را مربوط به سال 593 هجری و دیگران مربوط به سال های بین 582 و 656 هجری (برخی دوره مغول و برخی دوره سلجوقی) میدانند. از ویژگی های گنبد کبود میتوان به وجود تعدادی طاق نما به همراه 3 ردیف مقرنس کاری، دندانه و پایه های ستون مانند، زیربنای سنگی و قرار داشتن یک شبستان و اتاق اصلی مرتفع بر روی آن، وجود دو سردابه، حاشیه کاری و کاشیکاری به رنگ فیروزهای اشاره نمود. علاوه بر آن فرم های هندسی منظم و زیبا، بخش خارجی ساختمان را تزیین نمودهاند. در سرداب طبقه پایین مقبرهای بزرگتر از معمول و در طبقه بالا اتاقی با سقف بلند که روزگاری گچبری، کاشی و نوشته های آن را زینت داده بودند قرار دارد. بیشتر این تزیینات به علاوه گنبد ساختمان از بین رفته است. نوشتهای که هنوز بر جا مانده، شامل یک ردیف پهن گچ کاری شده در زیر گنبد، حاوی آیه اول سوره 67 قرآن کریم به خط نسخ میباشد. دیگر نوشته های کلمات الهی مانند االله و الحمد را نشان میدهد که گویا به شکل استامپی بر دیوار ها قرار گرفتهاند. در گذشته کاشی های فیروزهای رنگ، نمای داخلی برج را پوشانده بود که امروزه جز قسمت هایی کوچک، چیزی از آن باقی نمانده است. با اینکه بازسازی های محوطه در گذشته فایده چندانی نداشته، در این اواخر اقداماتی جهت ساخت فضا و زیبا سازی آن صورت گرفته است.
برجی دیگر به نام مدور در فاصله 10 متری این سازه قرار دارد. با این که مشخص است آرامگاه فردی در آن موجود میباشد، از نام و نشان این فرد اطلاعاتی در دست نیست. این سازه استوانهای شکل در سال 563 بنا شد. بنابراین این بنا پیش از گنبد کبود ساخته شده اما زیبایی آن را را ندارد. همچنین پس از مرمت های اعمال شده بر هر دو ساختمان، شرایط گنبد کبود کمی بهتر از برج مدور است.
گنبد کبود مراغه در روز 15 دی ماه سال 1310 با شماره ثبت 135 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از این اثر تاریخی به استان آذربایجان شرقی، شهر مراغه، خیابان موسوی مراجعه نمایید. خوشبختانه به دلیل قرار گرفتن این سازه در مرکز شهر دسترسی به آن برای گردشگران بسیار آسان است.