
یکی از زیباترین و باارزشترین مراکز علمیه کشور در گذشته، مسجد و مدرسه سردار در شهر قزوین بود. این مرکز توسط دو تن از سرداران فتحعلی شاه قاجار با نام های حسین خان و حسن خان در دو طبقه بنا شد. نام بانی ساخت مسجد و مدرسه و اطلاعاتی نظیر سال ساخت آن (سال 1194 هجری خورشیدی) بر روی یک کتیبه از سنگ مرمر نوشته شده است. این کتیبه بر روی سردر این بنا قرار گرفته که نوشته های آن با خط نستعلیق و به قلم شیخ محمدعلی بن شیخ عبدالرحیم میباشد. از دیگر تزیینات سردر میتوان به کاشیکاری های مینایی، نقوش گل و بوته، پرندگان و خطوط اسلیمی اشاره نمود. این بنا با 1440 مترمربع مساحت تا سال 1290 هجری خورشیدی به عنوان مرکز آموزش طلاب فعال بود. به مرور زمان تعداد طلاب کاهش یافت و در نهایت مدرسه در سال 1315 متروکه و از آن به بعد ویران شد. بیست سال بعد به مدت کوتاهی از این بنا به عنوان مدرسه ابتدایی استفاده نمودند. سپس اقداماتی جهت مرمت بنا در سال های 1345 تا 1349 صورت گرفت که در نتیجه آن، کاشیکاری ها تثبیت، ارسی واقع در ضلع شمالی بنا تعمیر و دور گنبد، کلاف کشی فلزی ایجاد شد. برخی از بخش های این بنا نیز در سال های 1360 و 1361 بازسازی گردید.
حمام و مدرسه سردار که از دوره قاجار باقی مانده است، به شکل مستطیل و دارای یک در ورودی در سمت شمال میباشد. پس از ورود به آن یک هشتی گسترده که دو شبستان در دو طرف آن قرار دارد دیده میشود. از سنگ برای ساخت ازاره و از آجر تراش و کاشی های رنگارنگ برای دیگر قسمت های این مکان استفاده شده است. اشعار محتشم کاشانی با خط نستعلیق به رنگ سفید بر روی کاشی بنفش زیبا نوشته و در قسمت گلویی، گرداگرد حیاط مدرسه از چهار طرف قرار دارد. دو گوشواره در دو طرف حجره بزرگ مدرسه و در قسمت های باختری و خاوری گوشواره ها، 32 حجره بنا شده است. حوضی سر پوشیده در میانه حیاط مدرسه و مهتابی بزرگ نیز در قسمت جنوبی آن و 1 متر بلندتر از کف حیاط وجود دارد. برای استراحت در تابستان یا انجام مراسم تعزیه از این قسمت مدرسه استفاده میشد. در جوار مهتابی، مسجد سردار با سه طاق آجری قرار دارد. طاق میانی از دو طاق دیگر بزرگتر و بر روی آن یک گنبد مخروطی کوچک مزین به کاشی فیروزهای رنگ موجود است. یک قبه طلایی رنگ با طول بیش از 1.2 متر و عرض 40 سانتیمتر بر روی این گنبد دیده میشود که به عنوان غنیمت جنگ های ایران و با عثمانی شناخته شده است.
برای بازدید از مسجد و مدرسه سردار قزوین استان قزوین، شهر قزوین، محله دیمج، خیابان تبریز مراجعه نمایید.