مسجد حیدریه از جاذبه های گردشگری کهن در شهر قزوین است که با نام مسجد جامع صغیر نیز شناخته میشود. زمان ساخت این مسجد به طور دقیق مشخص نیست اما به احتمال بسیار، پیش از ورود اسلام به ایران، این مکان یک آتشکده زرتشتی بوده است. در سال 498 هجری خورشیدی، به دلیل زمین لرزهای که در این منطقه رخ داد، ساختمان آسیب دید. به دلیل بازسازی های انجام شده به دستور امیر خمار تاش، وزیر سلطان ملکشاه سلجوقی، این مسجد را به دوره سلجوقی نسبت میدهند. از آن جایی که گچ بری های این مکان شبیه به گچ بری های موجود در مسجد جامع کبیر است، این احتمال وجود دارد که سازنده آن ها یک نفر بوده باشد. احتمال دیگر، یکی بودن مسجد حیدریه و مسجدی که حمدالله مستوفي و امام رافعي به آن جامع اصحاب ابوحنيفه میگفتند، است. این مکان تا دوره صفویه فعال بود و گویا پس از آن، تعصبات مذهبی سبب از رونق افتادن و متروکه شدن آن شد. در دوره قاجاریه یک ایوان در مقابل شبستان مسجد و چند حجره به اطراف آن اضافه و سبب رونق دوباره آن گردید. در حال حاضر یک مدرسه پسرانه ابتدایی، سالن امتحان و کتابخانه در داخل و قسمتی از این مکان قرار گرفتهاند.
این بنا چهار طاق به ابعاد 10.30 متر دارد که گویا شکل کنونی آن حاصل پرکردن طاق های شمال باختری و خاوری و اضافه نمودن محرابی در سمت جنوب ساختمان است. پایین ساختمان به شکل مربع است که با با هشت طاق نما بالا رفته و به شکل چند ضلعی در میآید. مسجد حیدریه در گذشته یک گنبد بزرگ و مرتفع داشته که بعد ها فرو ریخت. در حال حاضر بر روی این بنا یک پوشش شیروانی به عنوان سقف قرار دارد. از آجر برای ساخت مسجد استفاده گردیده و درز آجر ها با گچ بندکشی پوشیده شده است. طاق نما های مقرنس دار، کتیبه های بسیار زیبا و گچبری های محراب از تزیینات این مسجد میباشد که بنا را از نظر طرح و نقش، یکی از نفیس ترین و بهترین نمونه های هنر گچ بری در ایران تبدیل نموده است.
مسجد و مدرسه حیدریه قزوین در روز 9 مرداد ماه سال 1312 با شماره ثبت 200 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از مسجد و مدرسه حیدریه به استان قزوین، مرکز شهر قزوین، خیابان طالقانی، گذر بلاغی، محله پنبه ریسه مراجعه کنید.
در فاصله 600 متری مسجد حیدریه، خانه سردار مفخم، در فاصله 800 متری آن مجموعه باغ صفوی، با فاصله 1 کیلومتر از بنا، کاروانسرای خورشید، در فاصله 1.3 کیلومتری آن، مسجد جامع قزوین و با فاصله 1.5 کیلومتری مسجد، سرای سعد السلطنه واقع شدهاند که میتوان از آن ها نیز بازدید نمود.