معبد آناهیتا، یک معبد تاریخی است که در شهر کنگاور استان کرمانشاه قرار دارد. با بازدید از این مکان تاریخی، میتوان به اهمیت آب در گذشته پی برد و گردش در آن برای علاقهمندان به تاریخ ایران و معماری باستان و افسانهها و داستانهای الههها بسیار لذت بخش خواهد بود. این بنا دومین بنای سنگی بزرگ کشور پس از تخت جمشید است و در سال ۱۳۱۰ به عنوان یکی از نخستین آثار ملی ایران در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
آناهیتا، الهه آب در ایران باستان است. او به عنوان نگهدارنده نشان فروهر، ایزدبانوی باد و باران، چشمه و سراب، ژاله و ابر شناخته میشود. داستانهایی درمورد آناهیتا وجود دارد که به فرمان او ابرها به زمین میآمدند و باران پاک به مردم هدیه داده میشد. این الهه یکی از محبوب ترین ایزدبانوها در میان ایرانیان باستان بوده است.
تاریخدانان و باستانشناسان درباره سرگذشت این سازه تاریخی اطلاعات دقیقی ندارند، چون نقل قولهای مختلفی درمورد تاریخ و دلیل ساخت آن وجود دارد. اما طبق دقیقترین منبع میتوان گفت که ساخت این معبد از دوره هخامنشیان آغاز شده و در دورههای بعدی ساخت آن ادامه پیدا کرده و نهایتا در دوره ساسانیان تکمیل شده است. بعد از ورود اسلام به ایران، این ساختمان شاهد تغییرات زیادی بوده و در اطراف آن امامزاده، مسجد و بازار ساخته شده است. از علامتهای داغ به جا مانده از آتش روی صفحههای سنگی بنا، میتوان به معبد بودن این مکان در گذشته پی برد.
در معماری معبد آناهیتا، توجه به آب مشهود است و دالان های اطراف آن آب را به شکل زیبایی به وسط سازه و استخر مربعی آن هدایت میکردند. همچنین در دو طرف این معبد، سردیسی از چهار گاو روبروی هم قرار گرفته بودند تا در زمان آبگیری استخر تصویرشان در آب بیفتد و فضایی افسانهای ایجاد شود. این بنا، در صفهای با سه سطح احداث شده بود که از پایین به بالا ابعاد آن کوچک تر میشد. معماری این بنا کاملا ایرانی است و روی ارتفاعات، تپهها و صخرههای طبیعی ساخته شده است. پله های دوطرفه برای ورودی، نقشه مربعی و استفاده از مصالح سنگ، خشت و گچ همگی از ویژگیهای معماری ایرانی هستند که در این معبود نمود پیدا کردهاند. حیاط این معبد بسیار بزرگ است و با دیوار و ستون محصور شده است. پرستشگاهها و چهارطاقی آتشکدهها در این معبد، در گذشته فضاهایی برای انجام مراسم مذهبی در هوای آزاد بودهاند.
بخشهای مختلف معبد آناهیتا، شامل دیوارههای اطراف، پلکان ورودی، ستونها و صفه میشوند. به دلیل متعلق بودن این معبد به دوران باستان، امروزه بخش زیادی از آن از بین رفته است، اما همچنان میتوان شکوه معماری باستان را در آن دید. بازدید از این مکان، به هر حال برای هر ایرانی که میخواهد گذشتهاش را بشناسد بسیار لذتبخش و مفید است و این معبد به دلیل قدمت زیادش گردشگران زیادی را از سراسر دنیا به سمت خود جذب میکند.