
یکی از مجموعه های ارزشمند و تاریخی در شهر کرمان، مجموعه گنج علی خان، شامل حمام، میدان، مدرسه، کاروانسرا، مسجد، ضرابخانه، سرا و آب انبار، است که توسط گنج علی بیک پسرش علی مردان خان ساخته شد. گنج علی خان، حاکم شهر کرمان در زمان شاه عباس صفوی بود که آثار بسیاری در آن ساخت. معمار این مجموعه استاد سلطان محمد معمار یزدی بود که آن را در سال 1005 تا 1029 و به سبک اصفهانی بنا کرد. یکی از بخش های این مجموعه یازده هزار متر مربعی، بازار گنج علی خان در بخش جنوبی میدانی با همین نام، میباشد. این بازار به وسیله 16 تاق نما به این میدان پیوند میخورد و در انتها، به بازار زرگری یا قیصریه میرسد. بازار گنج علی خان از نظر معماری خاص صفوی و هم از نظر تاریخی دارای اهمیت بسیاری است. برخی این مکان را موزهای زنده از تاریخ دیار کرمان میدانند، به این دلیل که در آن میتوان بسیاری از بنا های مربوط به مردم عادی را مشاهده نمود. این مکان به صورت یک خط مستقیم طراحی شده که دو دروازه ورودی و خروجی شهر، دروازه ارگ و دروازه مسجد (وکیل) در دو سوی آن قرار دارند. طول این بازار تقریبا 93 متر، عرض آن 7.75 و مساحت آن حدود 534.75 است و در دو راسته عمود بر هم آن، کاروانسرا ها، سرا ها و تیمچه ها واقع شدهاند. گردشگران میتوانند از خرید سوغاتی های شهر کرمان مانند کلمپه، قاووت یا قوتو، پسته، زیره، کماج سهن، ظروف مسی و پته دوزی های خوش طرح در این بازار لذت ببرند. کلمپه که شیرینی بسیار معروفی در کرمان است، از خرما، آرد، ادویه و روغن و به شکل کلوچه با خرمایی داخل آن، درست میشود. زیره نیز به عنوان مهم ترین سوغات کرمان شناخته شده و علاوه بر داشتن طعم مطلوب، خواص دارویی نیز دارد. از سالیان گذشته، انواع طروف مسی در بازار گنج علی خان و سایر بخش های کرمان، یافت میشود که دلیل این رواج، همجواری استان کرمان با معادن مس میباشد.
این بازار در روز 26 اردیبهشت ماه سال 1347 با شماره ثبت 829 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از این مکان به استان کرمان، مرکز قدیمی شهر کرمان، کنار بازار بزرگ کرمان، مجموعه گنج علی خان مراجعه کنید. در سمت راست این بازار میتوان حمام کهن گنج علی خان و هجده باب مغازه و در سمت چپ آن چندین تاق نما و دست فروشان مشغول به کار در پایین آن ها را مشاهده نمود. در نزدیکی این مکان، سایر بخش های مجموعه گنج علی خان، بازار بزرگ کرمان، کاروانسرا هندو ها، مسجد جامع کرمان، موزه مردم شناسی بی بی جان حیاتی و میدان ارگ وجود دارند که میتوان از آن ها نیز بازدید نمود.