
یکی از کلیسا های کهن کشور، کلیسای مارسرگیز میباشد که در نزدیکی شهر ارومیه و در دامنه کوه واقع شده است. این بنا باقی مانده از دوره فرمانروایی ساسانیان و قرن سوم میلادی میباشد. قدمت این کلیسا را میتوان از نوشتهای که بر روی سردر آن نصب شده و حدود 30 سال پیش توسط ویلسون یونان، مسئول کلیسا ترمیم شد، دریافت. داستانی درباره ساخت این کلیسا توسط برخی افراد بیان شده است. طبق این روایت، همسر خسرو پرویز، پادشاه ساسانی، مسیحی بود و پس از پیروزی این پادشاه بر رومیان، فرمان به ساخت این بنا داد. نام مارسرگیز از اسم یکی از قدیس هایی که در مزارش در این کلیسا میباشد، گرفته شده است. علاوه بر مارسرگیز، مزار قدیس دیگری به نام ماربرگوس در این مکان قرار دارد. کلمه مار، واژهای آشوری است که مترادف آن واژه حضرت میباشد (حضرت سرگیز یا سرگیس، حضرت برگوس). سرگیس فرماندهی کل ارتش روم و برگوس معاونت او را بر عهده داشت. پس از اینکه این دو بت پرستی را کنار گذاشتند و به دین مسحیت گرویدند، تبلیغات دین خدا را آغاز نمودند. سپس توسط پادشاه روم احضار شده و کشته میشوند. نام دیگر این بنا کلیسای سیر است که به دلیل قرار گرفتن بنا در دامنه کوه سیر، بر روی آن گذاردهاند. این کلیسا از نظر مذهبی، مکانی بسیار باارزش و مقدس تلقی شده که نزد تمام مسیحیان، اعم از آشوری و ارامنه، به عنوان زیارتگاه شناخته میشود. تا جایی که مسیحیان دیگر کشور ها مانند آمریکا، آلمان، انگلیس، سوئد، فرانسه و کانادا و... برای زیارت مزار سرگیز و برگوس به این کلیسا میآیند. از دیگر ویژگی های این کلیسا، استفاده از سنگ های لاشه و رسوبی به صورت نامنظم، ماهرانه و بسیار مستحکم، در ساخت تمامی قسمت های آن است. ماسه، ملات و آهک نیز از دیگر مصالحی هستند که در ایجاد این مکان استفاده شدهاند. بدین ترتیب کلیسای مارسرگیز را یکی از آثار ارزشمند سنگی استان آذربایجان غربی میدانند. این بنا دو ساختمان دارد که در موازات هم قرار گرفتهاند. ساختمان نخست، یک ورودی کوچک، سالن نیایش و محراب کلیسا را در خود جای داده است. ویژگی های معماری ساسانی همراه با معماری پارتی، در طاق های گهوارهای و تویزه نعلی شکل کلیسا دیده میشوند. خوشبختانه شکل اصلی و کهن این کلیسا حفظ گردیده و در طی سالیان طولانی، دچار تغییر و تحول نشده است. همانند دیگر کلیسا های تاریخی، درب ورودی این مکان کم ارتفاع است تا افراد برای ورود به آن، به نشانه احترام و سلام خم شوند.
کلیسای تاریخی مارسرگیز ارومیه در روز 19 آبان ماه سال 1354 با شماره ثبت 1122 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از این کلیسا به استان آذربایجان غربی، 12 کیلومتری شهر ارومیه، دامنه کوه سیر مراجعه نمایید.