
یخچال دوقوز پله یکی از آثار کهن استان آذربایجان غربی است که در دوره قاجار و توسط حاکم وقت ارومیه بنا شد. نام این یخچال را از کلمه دوقوز یا دوغوز که در زبان ترکی به معنی هدیه یا پیشکش میباشد، گرفتهاند. دلیل این نام گذاری را میتوان این دانست که مردم یخچال را یک هدیه از جانب حاکم وقت ارومیه برای رفاه حال خودشان میدانستند. به مرور با تشدید گذاشتن بر روی حرف قاف در تلفظ، معنای آن نیز تغییر کرد. سرانجام این واژه تبدیل به کلمهای که معنای آن عدد نه است، شد. از آن جایی که این یخچال پله های زیادی نیز دارد، کلمه پله را به نام آن اضافه نمودند. این یخچال نام های دیگری مانند یخچال نه پله، یخچال دوغوز پله و یخچال دوققوز پله نیز دارد که نام آن را بر روی محلهای که در آن واقع شده، گذاردهاند. از این نوع بنا در این منطقه کمتر یافت میشود زیرا میزان بارندگی در این ناحیه بالا است. این یخچال با استفاده از مصالحی همچون سنگ و آجر بوئه بنا شد و مردم برای تامین یخ مورد نیاز خود در تابستان، در فصل سرما یخ ها را درون این مکان انبار میکردند. یخچال دوقوز پله تزیینات خاصی در درون و بیرون خود ندارد و تنها زیبایی که در آن دیده میشود، نتیجه آجرچینی های منظم و یکپارچه است. اندازه طول یخچال 40 متر، عرض آن 5.5 و ضخامت دیوار های آن 1 متر محاسبه شده است. طولی ساخته شدن این یخچال به دلیل کوهستانی بودن این منطقه میباشد. برای ورود به این بنا باید کمی از سطح خیابان پایین تر رفت و از چند پله عبور نمود. در تمام قسمت ها، از کف تا قوس ها و سقف میتوان سنگ های تراش خورده و آجر ها را در نما مشاهده نمود. در نزدیکی این یخچال یک رود کوچک به نام دره چای و حوضچه وجود دارد که در جشن چهارشنبه سوری مردم محلی به دور آن جمع میشدند.
پس از اینکه شهر ارومیه پیشرفت کرد، به شهری صنعتی تبدیل شد و کارخانه یخ سازی احداث گردید، استفاده از این یخچال نیز کم شد و سرانجام بلا استفاده ماند. در حال حاضر یخچال دوقوز پله به عنوان یک بنای تاریخی و جاذبه گردشگری شهر ارومیه شناخته میشود که به صورت اولیه خود باقی مانده و هیچ قسمتی را به آن اضافه نکردهاند. همچنین در این مکان یک نمایشگاه به نام خانه آبگینه قرار گرفته که بازدیدکنندگان میتوانند در آن روش های شیشهگری به حرارت مستقیم، نقاشی روی شیشه، معرق شیشه و سفالگری مشاهده کنند.
یخچال دوقوز پله در روز 23 بهمن ماه سال 1380 با شماره ثبت 4788 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از این مکان به استان آذربایجان غربی، شهر ارومیه، خیابان عسگرخان، محله قدیمی نه پله مراجعه نمایید.