
مدرسه هدایت ارومیه، یکی از مدارس کهن شهر است که در اواخر دوره قاجاریه ساخته شد. زمان ساخت دقیق این بنا و نام معمار آن مشخص نیست؛ زیرا کتیبه های آن از بین رفتهاند. اما به احتمال بسیار مدرسه هدایت در حدود 130 سال پيش توسط اعراز الدوله که از نزديكان شاه قاجار بود، ساخته شد. در آن زمان این مکان خانه و محل سکونت یکی از بزرگان ایل قاجار بود. سپس هاشم اف ديلمقاني، یکی از تجار سرشناس شهر، در سال های پایانی حکومت قاجار خانه را به مبلغ هزار تومان خریداری کرد. پس از فوت مالک خانه، ورثه او، بخش هايي از بنا را فروختند و قسمت هایی از آن نیز تخریب شدند. در زمان جنگ جهانی اول، برای مدتی این خانه در اختیار فرانسوی ها بود. آقاي صحت در سال 1347 قسمت هایی از خانه را، مانند شاه نشين و احداثات حاشيه غربي حياط شمالي خرید و پس از ایجاد تغییراتی در آن ها، مدرسه هدایت را ایجاد نمود. سپس در سال 1365 اين مدرسه، به مکانی متروكه مبدل گردید که بمباران هاي رژیم بعث عراق، به آن آسیب های بسیاری وارد کرد. در سال 1378 سازمان مسكن و شهرسازي استان آذربایجان غربی، اين بنا را به مالکیت خود در آورد. محل قرار گیری این سازه، بافت متراكم و مسكونی شهر و ضلع غربی خيابان امام میباشد. از آن جایی که این مکان به صورت خانه ساخته شده بود، همانند دیگر خانه های سنتی ایرانی، اندرونی و درونی جذابی دارد. مدرسه هدایت دارای چند حیاط مستطیل شکل است که دیوار های آجری و پایه های سنگی و آجری، محدوده آن را مشخص کردهاند. تزییناتی که در نمای این مدرسه به کار رفته، شامل آجر های لعاب دار میشود که رنگ فیروزهای آن ها زیباییبخش طاق نما های ساختمان میباشد. ارسی هایی که با حجم زیاد و پیچیدگی منحصر به فردی ساخته شدهاند نیز این مدرسه را خاص نموده است. معمار این بنا با توجه به آب و هوای شهر ارومیه، ارسی ها را دو جداره کرده و بدین صورت مسئله انرژی حل در بنا حل شد. از جمله بخش های این مدرسه ساختمان هایی است که در دو ضلع جنوبی و غربی حیاط قرار گرفته و چند زیر زمین با فاصله چند پله از کف حیاط دارد. این زیرزمین ها تا ارتفاع یک متر با سنگ های خاکستری تراش خورده و طبقه همکف با آجر ها ساخته شدهاند. میتوان ضلع جنوبی صحن ساختمان را مهم ترین و باارزش ترین قسمت این مدرسه دانست که در میان دو حیاط اندرونی و بیرونی و رو به شمال ایجاد شده است.
مدرسه هدایت ارومیه در روز ۱۵ دی ماه سال ۱۳۷۵ با شماره ثبت ۱۸۳۱ به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از این مدرسه تاریخی به استان آذربایجان غربی، شهر ارومیه، خیابان امام، کوچه امیر نظمی مراجعه نمایید. بازار تاریخی ارومیه در ضلع شرقی مدرسه هدایت قرار دارد که میتوان از آن نیز بازدید نمود.