قلعه هلاکوخان یکی از جاذبه های تاریخی و گردشگری استان آذربایجان غربی است و در جزیره اسلامی (جزیره شاهی سابق – بزرگ ترین و تنها جزیره مسکونی دریاچه ارومیه)، بر بلندی های روستای آق گنبد و در اسکله منتهی بین ارومیه و تبریز قرار دارد. درباره زمان ساخت این قلعه نظریه های مختلفی بیان شده است. برخی همان گونه که از نام این قلعه پیداست، بانی ساخت آن را ایلخانان مغول می‌دانند و معتقدند این قلعه در دوره فرمانروایی آن ها ایجاد گردید. اما بر اساس دیدگاه دیگر، قلعه مذکور از دوره ساسانیان باقی مانده است. گویا این قلعه به عنوان قلعه تابستانی هلاکو خان نیز شناخته می‌شد. از آن جایی که جزایر دریاچه ارومیه دور از دسترس اشخاص بود، این مکان به عنوان جایگاهی امن برای تمرکز خزاین، نفائس و اموال هلاکوخان و سایر ایلخانان مغول مورد استفاده قرار می‌گرفت. روایتی نیز وجود دارد که بیان می‌کند پیکر هلاکوخان را پس از مرگ در این قلعه به خاک سپرده‌اند. در مسیر منتهی به قلعه می‌توان تعداد زیادی آب انبار ساخته شده در دل کوه را مشاهده نمود. این آب انبار ها در زمان بارندگی توسط جوی آبی که در کنارشان روان است، پر می‌شود. بدین صورت اهالی قلعه در تمام فصول آب کافی داشتند. از آنجایی که اطراف این قلعه را پرتگاه های بسیار خطرناک احاطه نموده و سبب نفوذ ناپذیر شدن آن گردیده، کاربری آن به عنوان یک قلعه نظامی و دفاعی بود. در ساخت این بنا از سنگ، خشت و گل خام استفاده شده و استحکامات، موقعیت و استقرار آن، دلیل شباهت بنا با قلعه های بابک، قهقهه و جوشان می‌باشد. از چوب نیز برای پوشش بنا از لحاظ شکل و فاصله جرز ها استفاده شده است. در حال حاضر قسمت های بر جای مانده از قلعه هلاکوخان شامل بخشی از فضای سرپوشیده، پایه های یکی از برج‌های نگهبانی، پله و آب انبار می‌شود.
قلعه هلاکوخان ارومیه در روز 27 اسفند ماه سال 1386 با شماره ثبت 22591 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از این قلعه به استان آذربایجان شرقی، شرق دریاچه ارومیه، شهرستان اسکو، جزیره اسلامی، نزدیکی روستای آق گنبد مراجعه نمایید. فاصله این قلعه از شهر تبریز حدود 70 کیلومتر است. برای دسترسی به این مکان، باید از ایلخچی به سمت چپ پیچید و سپس مسیر روستای آق گنبد را پیش گرفت. پس از رسیدن به این روستا، جاده خاکی که در سمت راست آن قرار دارد را باید پیمود که پس از چند دقیقه تابلو صعود به قله در سمت راست جاده نمایان می‌گردد. داخل روستا نیز مسیری دیگر برای رسیدن به قلعه وجود دارد، اما ماشین ها نمی‌توانند در آن تردد نمایند. زمان پیشنهادی برای بازدید از این مکان تاریخی، فصل بهار می‌باشد که آب و هوای مطبوع، زمین سرسبز و گل های لاله بسیاری در مسیر قلعه به چشم می‌خورند.
.jpg)
