
از محوطه های تاریخی در استان آذربایجان غربی و یکی از نخستین مکان های حفاری شده در شمال غرب ایران که فرهنگ عصر مفرغ در فلات ایران را معرفی کرده، گوی تپه یا تپه سبز است. برای نخستین بار فردی به نام اورل استین که یک باستان شناس مجارستانی بود، این تپه را شناسایی کرده و در آن حفاری های آزمایشی انجام داد. اما سرانجام، در سال 1948 میلادی، حفاری هایی توسط توسر برتون براون از دانشگاه منچستر انگلیس صورت گرفت. در سال 1951 میلادی نتایج کاوش ها در این منطقه باستانی به چاپ رسید و در دسترس دیگر باستان شناسان قرار گرفت. متاسفانه مدت زمانی که به کاوش در این منطقه اختصاص دادند، حدود شش ماه بود. طبیعتا اگر تحقیقات بیشتری در گوی تپه انجام شود، ابعاد تازه و اطلاعات جالب تری از آن یافت خواهد شد. بر اساس همان کاوش ها، فرهنگ در این مکان، از چند هزار قبل از میلاد تا عصر آهن یک و دو ادامه داشت. این تپه شامل 7 طبقه میباشد که قدمت کهن ترین آن به هزاره چهارم قبل میلاد باز میگردد. در این طبقه (طبقه هفتم) چندین خانه، قطعات سفال قرمز و خاکستری بدون نقش، قطعات سفال زرد باز با خطوط ساده هندسی به رنگ قهوه ای تند، ابزار های سنگی و مسی و... دیده شده است. قطعاتی از سفال قهوه ای و قرمز با نقش های هندسی مرکب سیاه رنگ، آثار بنا های گلی با پی های سنگی، سفال های دو رنگ پخته شده در کوره و منقوش تعداد زیادی ابزار مسی از جمله اشیایی هستند که از طبقه ششم این تپه یافت شدند. قدمت این تمدن نیز به هزاره سوم قبل از میلاد تا اوایل هزاره اول قبل از میلاد مربوط میشود. به نظر میرسد پیوستگی این فرهنگ، با تمدن آذربایجان شمال ارس و تمدن عصر سنگ و مس آناطولی شرقی بیشتر بوده است. طبقه پنجم، بر اساس سفال هایش که خاکستری، گاهی سیاه، عموما صیقلی و شبیه به سفال های تمدن های آناطولی و آذربایجان شمال ارس است، از دیگر طبقات متمایز میشود. از طبقه چهارم سفال های سیاه و صیقلی بدون نقش یافت شده است. مواردی که در طبقه سوم یافت شده شامل قبور انسان های اولیه، جمجمه های اجداد آذربایجانی ها و قطعات سفالی شبیه به سفال های طبقه پنجم میباشد. در طبقه دوم تپه، سفال های بدون نقش صیقلی سیاه و خاکستری رنگ و در طبقه اول ظروف سفالی صیقلی قرمز و خاکستری رنگ به شکل حیوانات یافت شدند. طبق محاسبات، ابعاد منطقه گوی تپه 455 در 600 متر و ارتفاع آن 24 متر میباشد.
گوی تپه در روز 28 مرداد ماه سال 1347 با شماره ثبت 425 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از این منطقه به استان آذربایجان غربی، شش کیلومتری جنوب شرق شهر ارومیه، بخش بلکشو چای، روستای گوی تپه مراجعه نمایید.