مجسمه شیر سنگی که با نام سنگ شیر نیز شناخته میشود، از آثار باستانی شهر همدان است. در مورد زمان ساخت این سازه، اختلاف نظر وجود دارد. برخی از باستان شناسان و تاریخ نویسان معتقدند این مجسمه در زمان فرمانروایی ماد ها ایجاد شد. این موضوع در کتاب تاریخ ایران و جهان جلد اول نیز بیان شده است. در حالی که تعدادی دیگر آن را مربوط به زمان اشکانیان میدانند. کلینتون اسکُلارد نیز در این باره گفته است: «نگهدار شیر تنهای خوابیده، یادگاران خاموش را در سنگ از سه شاهنشاهی منقرض شده –ماد ها، پارسیان، پارتیان- بر گرداگرد بارو های همدان.»
احتمال اینکه مجسمه شیر سنگی در زمان سلوکیان ساخته شده باشد نیز وجود دارد. یکی از روایت ها بیان میکند به دلیل فوت یکی از سرداران اسکندر به نام هفایستیون در اکباتان، اسکندر فرمان ایجاد این مجسمه ها را داد. این شیر یک قرینه هم داشت و در آغاز، کنار یک دیگر، در مقابل دروازه شهر همدان قرار گرفته بودند. به همین دلیل اعراب هنگام ورود به ایران و فتح این شهر، نام باب الاسد به معنی دروازه شیر بر آن دروازه گذاشتند. این مجسمه برای مردم شهر بسیار ارزشمند بود و حتی آن را یک محافظ شهر در برابر بیماری ها و طلسم میدانستند. سپس در سال 319 هجری قمری دیلیمیان به همدان حمله و آن را تصرف نمودند. در طی این حمله دروازه شهر همدان کاملا نابود شد و مرداویج دیلمی نیز پنجه های یکی از شیر ها و تمام مجسمه شیر دیگر را تخریب کرد. زیرا او کوشش نمود تا یکی از مجسمه ها را به ری ببرد که موفق به این کار نشد. شیری که کمی سالم مانده بود، تا سال 1328 هجری خورشیدی روی زمین قرار داشت. در طی این سال ها آسیب های دیگری بر آن وارد آمد و در حال حاضر به سختی میتوان متوجه شباهت مجسمه با یک شیر شد. برای مثال برخی افراد که به دنبال گنج بودند، قسمت هایی از آن را شکستهاند. همچنین روایت میشود بر جستگی بینی آن به سبب بوسهای که زنان جویای شوهر بر آن میزدند، به مرور زمان از بین رفت و صاف شد. سپس در سال 1328 فردی به نام مهندس سیحون که طراحی و معماری آرامگاه ابو علی سینا را بر عهده داشت، مجسمه را بر تپه کنونی قرار داد. این تپه، خود یک تپه باستانی به حساب میآید؛ زیرا در آن تابوتی کهن مربوط به دوره اشکانیان یافت شد. این تابوت هماکنون در موزه هگمتانه شهر همدان قرار دارد.
مجسمه شیر سنگی در روز 15 دی ماه سال 1310 با شماره ثبت 93 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید رایگان از این اثر باستانی به استان همدان، شهر همدان، انتهای خیابان 12 متری سنگ شیر، میدان سنگ شیر مراجعه نمایید.