
یکی از آثار باستانی بر جای مانده در ایران، سنگ نوشته های گنجنامه است که در دوره داریوش و خشایار شاه هخامنشی ایجاد شدند. محل قرار گیری این سنگ نوشته ها، صخره های کوه الوند، در انتهای دره عباس آباد میباشد. این لوح ها با نام جنگ نامه نیز شناخته میشوند که دلیل این نام باور و اعتقاد مردم نسبت به پادشاهان درباره جنگ آور بودن آن ها میباشد. نام گنج نامه (در پارسی به معنای داستان و حکایت گنج) نیز از ذهنیتی دیگر که در میان مردم منطقه رایج بود، گرفته شده است. پیش از رمزگشایی سنگ نوشته ها، مردم بر این باور بودند نوشته های مذکور حاوی یک راز درباره گنجی پنهان است. سنگنبشته، نبشت خدایان، دادمهان یا دادبهان، تنبابر، ینبابر، ببنایه و کتیبه های الوند از جمله نام های این کتیبه ها هستند که در سده ششم هجری قمری رایج بود. سنگ نوشته دارای سه ستون است و در هر ستون متنی به خصوص را در سه زبان متفاوت پارسی باستان، عیلامی و بابلی میتوان مشاهده نمود. ستون سمت چپ در هر دو سنگ نوشته به زبان پارسی است و حدود 115 سانتی متر پهنا دارد. ستون میانی به زبان عیلامی و ستون سمت راست به زبان بابلی نو میباشد. از جمله دلایلی که سبب شد این مکان توسط شاهان هخامنشی برای حکاکی کتیبه انتخاب شود، میتوان به قرار داشتن آن در مسیر ارتباطی به غرب کشور، عبور لشکر ها، بازرگانان و خود پادشاهان از آن و نزدیک بودن به هگمتانه، پایتخت تابستانی هخامنشیان، اشاره نمود.
نخستین فردی که توانست نوشته های این لوح ها را رمزگشایی کند، اوژن فلاندن، باستان شناس فرانسوی بود. متنی که در کتیبه داریوش نوشته شده بدین شرح میباشد: «خدای بزرگ است اهورامزدا، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد، شاهی از [میان] بسیاری، فرمانروایی از [میان] بسیاری. مَنَم داریوش، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ سرزمینها[یی] که نژاد های گوناگون دارند، شاه سرزمین دور و دراز، پسر ویشتاسب هخامنشی». در کتیبه خشایارشاه نیز این جملات آمده است: «خدای بزرگ است اهورامزدا، که بزرگترین خدایان است، که این زمین را آفرید، که آن آسمان را آفرید، که مردم را آفرید، که برای مردم شادی آفرید، که خشایارشاه را شاه کرد، یگانه از میان شاهان بسیار، یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بیشمار. من خشایارشاه، شاه بزرگ، شاهِ شاهان، شاهِ کشور های دارای ملل بسیار، شاه این سرزمین بزرگِ دوردستِ پهناور، پسر داریوش شاه هخامنشی».
برای بازدید از سنگ نوشته های گنجنامه به استان همدان، 5 کیلومتری جنوب غربی شهر همدان مراجعه نمایید. علاوه بر طبیعت جذاب اطراف گنجنامه، این منطقه دارای تفریحاتی از جمله غار آکواریوم، تله کابین، سورتمه ریلی، شهربازی، سرسره پرواز در آسمان، تیرول، دیواره سنگ نوردی، سینما سه بعدی، پیست اسکی ارسباران، بانجی جامپینگ، تعادل هوایی یا رنجر و اقامتگاه میباشد.