
قلعه کوهزاد یا کهزاد که با نام قلعه وزنیار نیز شناخته میشود، از جمله آثار تاریخی در شهرستان کوهدشت است. در میان مردم محلی نیز این بنا با نام قلا شناخته میشود. گفته شده این اثر متعلق به دوران ایران باستان میباشد و در زمان اشکانیان بر روی یک کوه منفرد (با ارتفاع ۱۰۰۰ متر) بنا گردید. به همین دلیل این مکان چشم انداز بسیار زیبایی از دره سمیره، منطقه طرهان و رومشکان دارد. همچنین برخی قلعه مذکور را معبد ویزنهار میدانند و آن را به آیین مهر پرستی منسوب کردهاند. طول قلعه کوهزاد ۳۸ متر و عرض آن در نقطه بازو های صلیبی تقریبا ۱۷ متر اعلام شده که جهت قرار گیری آن، از شرق به غرب با اندکی انحراف میباشد. کف چهار طاقی که در خارج بنا است حدود ۹۵ سانتیمتر از کف چهار طاقی که در مرکز آن قرار دارد، پایینتر میباشد. برای ساخت تمامی قسمت های این قلعه که هم اکنون قابل مشاهده است، از سنگ و ملاط استفاده نموده بودند. بخش شمالی این قلعه نسبت به دیگر قسمت های آن، وضعیت بهتری دارد. قسمت ورودی این بنا به سوی شرق قرار گرفته و یک پنجره نیز در بخش شمالی آن دیده میشود. پنجره مذکور دارای ابعاد ۹۰ در ۸۰ در ۱۰۰ است. قلعه دارای حصاری نیز میباشد که طول آن را ۶۰ متر و عرض آن ۲۴ متر محاسبه نمودهاند. در این سازه باستانی میتوان آثار به جای مانده از دو چهار طاقی، هشت اتاق و طاق های آن ها را که به یکدیگر متصل هستند، به وضوح مشاهده نمود. برای نخستین بار در سال ۱۳۶۴ هجری خورشیدی، هیئتی از مرکز باستان شناسی ایران این مکان را کشف کرد و آن را مورد مطالعه قرار داد. بعد از آن، در سال ۱۳۶۷ کاوش هایی در این قلعه توسط هیئتی به سرپرستی دکتر نصرت الله معتمدی صورت گرفت که ۴۵ روز طول کشید. در نتیجه این تحقیقات ثابت گردید این بنا برای نیایش مهر و آناهیتا ساخته شده بود. سپس با روی کار آمدن ساسانیان و معرفی آیین زرتشت به عنوان دین رسمی کشور، این بنا اندکی تغییر کرد و به عنوان آتشکده فعالیت خود را از سر گرفت. جالب است بدانید با یافتن شواهدی در میانه چهار طاقی در بنای مرکزی، محققان دریافتند آتش مقدس با استفاده از گاز طبیعی در این مکان افروخته میشد. با بررسی های انجام شده شباهت هایی میان طاق قلعه کوهزاد با قلعه زاخه یافت شده است. درباره این اثر تاریخی افسانه های بسیاری در میان مردم وجود دارد که سینه به سینه منتقل گردیدهاند.
این اثر باستانی در روز ۱۸ اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۰ با شماره ثبت ۳۷۶۰ به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از قلعه کوهزاد به استان لرستان، غرب شهرستان رومشگان، جنوب غربی بخش سوری، روستای قاطرچی مراجعه نمایید.