دژ قهقهه از جمله بنا های تاریخی و ارزشمند در استان اردبیل میباشد که بر بالای یک تپه سنگی با حدود ۳۰۰ متر ارتفاع از سطح زمین های اطراف، واقع شده است. در اطراف این بنا حصاری کشیده شده که با گذشت سالیان سال، همچنان مقاوم در برابر هر نوع نفوذ میباشد. بنابراین ورود به این دژ به جز در یک شرایط جوی مناسب، امکان پذیر نیست.
مساحت قلعه مذکور حدود ۵ هکتار محاسبه شده میزان اختلاف سطوح آن از ۳۰ متر فراتر نمیرود. با تحقیقات انجام شده مشخص گردید این بنا در دوره پیش از ورود اسلام به ایران ساخته شد و در دوره بابک و صفویه نیز از اهمیت فراوانی برخوردار بود. از مهمترین کاربرد های دژ مذکور، استفاده از آن به عنوان زندان سیاسی بوده است. در گذشته برخی افراد مهم سیاسی همچون شاهزادگان صفوی برای زندانی کردن، به این مکان آورده میشدند که سبب شهرت دژ گردید. در برخی دوره های زمانی نیز از قلعه قهقهه به عنوان خزانه سلطنتی استفاده میشد. افرادی که در این قلعه سکونت داشتند تنها از راه جمع کردن آب های سطحی میتوانستند آب مورد نیاز خود را تهیه نمایند. به همین منظور دژبانان حفره هایی را در در دل سنگ ها ایجاد کرده بودند تا آب باران و برف در آن جمع شود. امروزه میتوان ۴ مخزن که قطر آن ها ۵ متر است را در بخش شمال شرقی و ۱۱ تا آب انبار که ابعاد آن ها عبارت است از ۲.۵ در ۱۰ در ۵۰ در بخش غربی مشاهده نمود. آثاری در قسمت جنوبی قلعه قرار دارد که نشان میدهد در گذشته یک ساختمان ۲۴ در ۲۲ متری در مکان فعلی وجود داشته است. این ساختمان بلندترین قسمت قلعه به حساب میآمد و احتمالا به دلیل اشراف آن به دره ها و قلعه های همجوار، به عنوان جایگاه کوتبال از آن استفاده میشد.
مصالحی از جمله ملات گچ آهک و آجر در ساخت بنا به کار رفته بودند که هم اکنون به تپه ای از خاک تبدیل گردیدهاند. در ورودی دژ یک راهرو قرار دارد که دارای طاق جناقی ساخته شده از سنگ و آجر میباشد. با گذر از این راهرو محوطه قلعه پیش رو قرار میگیرد. برای رفتن به زندان دژ باید به انتهای قسمت شرقی آن رفت که یک حفره طبیعی تنها ورودی آن است. این ورودی درون یک تخته سنگی بسیار بزرگ قرار گرفته که یک تخته سنگ دیگر به عنوان درب آن استفاده میشود.
این سازه تاریخی در روز ۷ مهر ماه سال ۱۳۸۱ با شماره ثبت ۶۱۹۲ به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از دژ قهقهه به استان اردبیل، ۸۵ کیلومتری شهرستان مشکین شهر، بخش مرادلو ارشق، میان روستای گنچویه و قره آغاج کلان مراجعه نمایید. برای صعود به قلعه تنها میتوان از مسیر شمال شرقی آن اقدام نمود که نیازمند یک ساعت پیمایش است.