
هم اکنون در ایران چند قلعه به نام قیز قالاسی یا قلعه دختر و حتی چند روستا و پل کهن به این نام وجود دارند که قلعه قیز قالاسی یا قلعه دختر اردبیل، یکی از زیباترین و تماشایی ترین آثار به جای مانده است. بنای مذکور یک قلعهای باستانی و از مکان های تاریخی و دیدنی استان اردبیل میباشد که قدمت آن به چند سده گذشته بر میگردد. این بنا در قسمت شمال غربی روستای قیز قالاسی و نزدیک روستای انجیرلو قرار گرفته است و تحقیقات انجام شده نشان میدهد در دوره های اشکانی، ساسانی و اوایل اسلام افرادی در آن ساکن بودهاند. قلعه دختر اردبیل مدلی مستطیل شکل داشته و برج آن با ساروج و ملات های آهکی ساخته شده است. البته گذشت زمان و عوامل مختلف، سبب تخریب قسمتی از این قلعه گردید و تمام قسمت هایی که سابقا وجود داشتند، در حال حاضر دیده نمیشوند. درمورد این قلعه حکایت و نقل قول هایی وجود دارد که میگویند در قدیم، قیز قالاسی یک شهر و تمدن آباد بوده که یک روز مار ها به آن شهر حمله میکنند. ساکنین آن نیز از ترس مار ها و برای حفظ جانشان مجبور میشوند محل زندگی خود را ترک کنند و از آن شهر بروند. پس از این رویداد، شهر حالت متروکه و ویرانه به خود گرفت. برخی دیگر نیز میگویند در این قلعه دختری فرمانروایی میکرده که با داشتن یک طلسمی، این قلعه را ناگشودنی کرده بود که به برخی قلعه های دیگر که نام دختر دارند نیز نسبت داده شده است. تحقیقات تاریخی درمورد نامگذاری این قلعه، نشان داده که حتما باید دلیلی خاص برای این نام گذاری وجود داشته باشد.
طبق تحقیقات خانم بویس و آقای باستانی پاریزی، پل و قلعه هایی که واژه دختر را در نام خود دارند، ارتباطی با مجمع خدایان زرتشتی دارند. به لحاظ گردشگری، قلعه دختر یا قیز قالاسی، از اهمیت بسیاری برخوردار است. از مشخصه و ویژگی های این بنا میتوان به چند مورد اشاره نمود: بر روی بلندی و نقاطی که مسیر سختی دارند، واقع شده است. قلعه مذکور حالت جایگاهی مقدس و عبادتی داشته و نام آن همچنان مبهم و پیچیده میباشد.
قلعه دختر اردبیل در روز ۲۵ اسفند ماه ۱۳۴۵ با شماره ۶۲۹ به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از قلعه دختر یا قیز قالاسی اردبیل باید به استان اردبیل، شهرستان بیله سوار (۱۵ کیلومتری جنوب بیله سوار) مراجعه کنید. توجه داشته باشید به دلیل دمای پایین این منطقه در بیشتر روز های سال، بهترین زمان بازدید از قلعه دختر یا قیز قالاسی، فصل بهار و تابستان میباشد. این نکته را نیز در نظر داشته باشید که بازدید از این قلعه، به پیادهروی و کوهنوردی نیاز است. پس همراه داشتن کفش و لباس مناسب از ضروریات سفر شما میباشد.