
کلیسای مریم مقدس اردبیل یکی از دیدنی های این شهر است که در سال ۱۲۵۵ هجری خورشیدی که برابر با سال ۱۸۷۶ میلادی میباشد، بنا گردید. خانواده گالوست میرزایان و اهتمام خاچاطور شهبازیان کسانی بودند که با پرداخت مخارج باعث ایجاد این بنا شدند. فعالیت کلیسای مریم مقدس تا سال ۱۹۴۴ میلادی، برابر با سال ۱۳۲۳ هجری خورشیدی ادامه داشت و آخرین مراسم مذهبی و نماز جماعت در همان سال برگزار گردید. این مراسمات توسط کشیشی به نام وارطان ژاماگورسیان صورت میگرفت. پس از آن خانواده های ارمنی که در این منطقه زندگی میکردند به دیگر شهر ها از جمله تهران و تبریز مهاجرت نمودند. با کم شدن جمعیت ارمنیان، مراسمات مذهبی این کلیسا رو به افول گذاشت و سپس متوقف گردید. به طوری که در حال حاضر هیچ خانواده ارمنی در شهر اردبیل زندگی نمیکند. در گذشته حمام و مدرسه ای نیز کنار کلیسا وجود داشت که به مرور زمان آسیب دیده و سرانجام کاملا نابود شدند. کلیسا نیز در وضعیت مناسبی قرار نداشت و به ساختمانی متروکه و در حال تخریب تبدیل شده بود. در سال ۱۳۷۰ شورای خلیفه گری ارامنه آذربایجان تصمیم گرفت اختیار اداره کلیسا مریم مقدس را به سازمان میراث فرهنگی اردبیل بسپارد. این اقدام به منظور مرمت ساختمان کلیسا با کمک های مالی ارامنه، تغییر کاربری دادن ساختمان و بهره برداری از آن به عنوان مکان فرهنگی و هنری بوده است. این بنا به شکل مستطیل میباشد که دیوار ها و گنبد آن با آجر های ساده بنا شدند. کلیسا دارای ۱۶ متر درازا و ۱۴ متر پهنا میباشد و ستون های آن شبیه به مربع هستند. چند طاق نمای جناغی در کلیسا وجود دارد که ازاره آن ها مزین به تعدادی نقاشی است. نقاشی هایی از ترنج های گوناگون هم در محراب کلیسا دیده میشود که با رنگ های مختلف رنگ آمیزی شدهاند. رنگ های سبز و نارنجی روشن از جمله رنگ های ترنج ها و رنگ سرمهای برای متن است. نور داخلی بنا از طریق پنجره های تعبیه شده در پایین گنبد و بدنه دیوار تامین میگردد. درب ورودی کلیسا از چوب ساخته شده و تزییناتی شامل اشکال هندسی بر روی آن به چشم میخورد. همچنین تکه هایی بریده شده از نی بر روی در با میخ نصب گردیده که چینش آن ها سبب ایجاد حروف ارمنی شده است. جملهای که به وسیله این نی ها به وجود آمده بدین شرح میباشد: «این دربِ خانه حقیقی خداست، که بر رسم یادبود از طرف اگالوس ملیک میرزا یانس به کلیسای مریم مقدس هدیه می شود». تعدادی گور در محوطه کلیسا وجود دارند که سنگ قبر های آن ها از نوع سنگ های معمولی و رسوبی همراه با علامت صلیب کنده کاری شده میباشد.
برای بازدید از کلیسای مریم مقدس به استان اردبیل، شهر اردبیل، کوچه ارمنستان گازران (اونچو میدان) سفر نمایید.