
در مرکز شهرستان مشگین شهر بنایی تاریخی شبیه به برج قرار گرفته که با نام برج شیخ حیدر شناخته میشود. این مقبره در مجموعه شیخ حیدر واقع شده که در گذشته قبرستان شهر بود. همانطور که از نام بنا پیدا می باشد، آن را به پدر شاه اسماعیل اول، یعنی شیخ حیدر منسوب کردهاند. این مقبره 18.5 متر ارتفاع دارد و اندازه قطر آن 10.5 و قاعده آن 34. 5 محاسبه شده است. نظریات مختلفی درباره زمان ساخت این بنا بیان شده بود که یکی از آن ها از جانب دونالد ویلبر میباشد. این پژوهشگر آمریکایی اعتقاد داشت که این سازه در سده های هفتم و هشتم هجری قمری بنا شد و در دوره صفویه آن را تکمیل و با کاشیکاری ها مزین کردند. از آن جایی که کتیبه های این بنا تخریب شده بودند، مدرکی که بتواند این اظهارات را ثابت کند وجود نداشت. در سال های اخیر یکی از کارشناسان سازمان میراث فرهنگی کشور به نام آقای قوچانی موفق به بازخوانی کتیبه موجود بر سر در ورودی مقبره شد. بر اساس کتیبه مذکور، در سال 731 هجری قمری یعنی در زمانی که ابوسعید بهادر خان آخرین پادشاه سلسله مغول، بر ایران حکومت میکرد، مقبره شیخ حیدر بنا گردید. سپس به مرور زمان کاشی های فیروزهای رنگ که حاوی سوره های قرآن بودند نمای بنا را تزیین کردند. پیش از آن که کتیبه توسط آقای قوچانی خوانده شود، مقبره مذکور با نام بقعه الله علی الله شناخته میشد. این ساختمان دارای پی سنگی مقاوم در برابر بار های وارده میباشد که برای تراش دادن سنگ های آن ظرافت بسیاری به کار رفته است. سنگ هایی که بر روی این پی سنگی قرار گرفته، سفید رنگ هستند و ارتفاع هر یک از آن ها 20.2 سانتیمتر میباشد. این سنگ ها دور تا دور مقبره شیخ حیدر را احاطه کردهاند و دلیل استفاده از آن ها، افزایش استحکام بنا بوده است. با ورود به این بنا دو طبقه تحتانی و فوقانی به چشم میخورد. دربی در قسمت شمالی بنا وجود دارد که یک راه پله بلند آن را به راهی باریک متصل و سپس به سردابه پیوند میدهد. در انتهای سردابه مزار شیخ حیدر قرار دارد. بر روی ستونی آجری که در میان دیوار های جانبی این قسمت قرار دارد، طاقی ایجاد شده است. فضای داخلی اتاق فوقانی برج دارای پلانی به شکل 12 ضلعی منظم میباشد که طول هر ضلع آن 2.2 است. کاشیکاری های موجود در این بنا شامل دو نوع کاشیکاری معرق و تلفیق آجر و کاشیکاری میباشد.
این بنای تاریخی در روز ۱۸ تیر ماه سال ۱۳۱۱ هجری خورشیدی با شماره ۱۸۴ به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از مقبره شیخ حیدر به استان اردبیل، شهرستان مشگین شهر، میدان امام، خیابان باهنر شمالی (مشهور به خیابان نصرآباد) مراجعه نمایید.