
قلعه دیو یا به گفته اهالی آن، دیو قالاسی، یکی از قلعه های تاریخی و از جاذبه های گردشگری مهم استان اردبیل محسوب میشود که در شمال شرق شهر مشگین شهر و در دامنه کوه سبلان واقع شده است. زمان آبادانی قلعه دیو و دیگر قلعه هایی از این دست، به قرون نهم و هفتم پیش از میلاد باز می گردد. این مکان در مناطقی از آذربایجان غربی یا ارومیه و آناتولی شرقی قدرت بسیار زیادی داشته که دولت آشور با آن عظمتش، موجودیت آن را پذیرفته بود. در آن دوره، آذربایجان از سمت غرب به دولت قوی آشور، از سمت جنوب به ایلام و از سمت شمال غرب به دولت قوی اورارتو که حدودا بخش عمدهای از آذربایجان را تصرف کرده بود، مشرف بود. قلعه دیو را با سنگ های بزرگی با ابعاد ۶۰ سانتیمتر در ۲ متر در ۱۰ سانتیمتر و با وزن تقریبی نیم تن تا دو تن، بدون هیچ ملاتی بنا نمودهاند. این قلعه طبقه طبقه بوده که متاسفانه بخش زیادی از آن از بین رفته است. سنگ های به کار رفته در ساخت این قلعه به صورتی خاص برش خورده و به شکل قفل بندی قرار گرفتهاند. این درحالی است که احتمالا این سنگ های عظیم از جایی دیگر، حتی ممکن است از کیلومتر ها دورتر از قلعه، به مکان فعلی آورده شده باشند. در فاصله تقریبا ۴۰۰ متری از جنوب این بنا به سمت سبلان، یک چشمه وجود دارد که در گذشته ساکنین قلعه آب مورد نیاز خود را از آن تهیه میکردند. جالب است بدانید که محوطه قلعه دیو بصورت کاملا طبیعی و خدادادی، غالبا سنگ فرش است. گفته میشود که این مکان مانند سایر قلعه ها، طوری ساخته شده بوده که در برابر دشمن از مردم حفاظت کند و مردم خارج آن نیز در مواقعی که لازم بوده، به قلعه دیو یا دیو قالاسی پناه میبردند. باید به این نکته مهم نیز اشاره کرد که علارغم آسیب هایی که به ساختمان مذکور وارد آمده، همچنان اکثر دیوار های قلعه دیو ارتفاع ۲ متری دارند. با وجود حکومتی قدرتمند در این مکان، هیچ اثری از آرامگاه پادشاهان در آن دیده نمیشود. احتمال دارد در صورت وجود آرامگاه هایی از این دست، بتوان به وسیله حفاری ها آن ها را کشف نمود. از این قلعه سفال هایی به رنگ نخودی به دست آمده که قدمت آن ها به دوره پیش از ورود اسلام به ایران میرسد.
قلعه دیو یا دیو قالاسی در روز 25 اسفند ماه سال 1345 با شماره 630 به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از قلعه تماشایی دیو میتوانید به استان اردبیل، شهر مشگین شهر، بخش لاهرود، میان روستا های قوزلو و کویج، در پنج کیلومتری روستای کویج مراجعه کنید.