
در استان اردبیل بنایی تاریخی و منحصر به فرد قرار دارد که به آن کاروانسرای سنگی صائین میگویند. این بنای ارزشمند با نام کاروانسرای شاه عباسی نیز شناخته میشود و از دوره صفویه به یادگار مانده است. در زمان حکومت صفویان اقدامات بسیاری در جهت ساخت این بنا ها صورت گرفت و با ایجاد 999 کاروانسرا، هماکنون آن را به عنوان دوره طلایی ساخت کاروانسرا میشناسند. همانطور که از نام بنا پیدا است، برای ایجاد آن سنگ های بسیاری به کار رفتهاند که به وسیله مادهای به نام ساروج به یکدیگر متصل هستند. در این منطقه سنگ های بسیاری وجود دارد که سبب شده در ایجاد کاروانسرا و مستحکم سازی آن استفاده شوند. بنابراین میتوان سنگ را یکی از انواع مصالح کوهستانی و بومی این منطقه دانست که بنا های ساخته شده با آن در آب و هوای سرد مقاوم هستند. از آن جایی که این کاروانسرا در گردنهای بسیار پربرف به نام گردنه صائین قرار دارد، از این نوع معماری برای جلوگیری از ورود باد های سهمگین، تگرگ های بهاری و پاییزی و برف و بوران به داخل ساختمان استفاده نمودند. وجود یک کاروانسرا در یک مسیر نشان از اهمیت داشتن آن در گذشته دارد. این بنا از هر جهت پوشیده و بسته میباشد و در گذشته بخاری هایی در آن تعبیه شده بود تا کاروانیان از سرمای منطقه در امان باشند. قسمتی در این کاروانسرا وجود داشت که مخصوص نگهداری حیوانات به حساب میآمد. این بخش در مرکز کاروانسرا واقع شده بود تا چهارپایان به آن جا برده شوند. با ورود به این بنا میتوان پله هایی را مشاهده نمود که افراد را به پشت بام میرساند. بام این بنا شبیه به مربع است و یک گنبد سنگی در مرکز آن به چشم میخورد. چندین روزنه کوچک بر روی سقف کاروانسرا وجود دارد که به عنوان وارد کننده نور و تهویه هوای داخل بنا کاربرد داشتند. این روزنه های به قدری کوچک هستند که میتوان از میزان دمای پایین منطقه را در آن دوره آگاه شد. در سال های اخیر بنای مذکور مورد مرمت قرار گرفت و به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری استان شناخته شد.
کاروانسرای سنگی صائین در روز ۴ دی ماه سال ۱۳۶۲ با شماره ثبت ۱۶۵۳به فهرست آثار ملی ایران افزوده شد.
برای بازدید از این مکان تاریخی به استان اردبیل، شهرستان نیر، گردنه صائین، کیلومتر ۱۵ جاده اردبیل – سراب، ۱۰ کیلومتری شهر نیر مراجعه نمایید. در اطراف این بنا طبیعی جذاب و چشم اندازی بسیار زیبا وجود دارد که پیشنهاد میشود حتما از آن دیدن کنید.