از دیدنی های شهرستان خلخال می توان به یک غار تاریخی با نام هفت خانه اشاره نمود که قدمت آن به 8 هزار سال پیش یعنی به دوره نوسنگی باز می گردد. این غار در میان مردم منطقه با نام یئدی ایولر یا یدی دام (به معنی ۷ ساختمان یا ۷ اتاق) شناخته می شود و 1600 متر از سطح آب های آزاد ارتفاع دارد. دلیل این نامگذاری وجود ۷ تالار کوچک در غار مذکور است که به شکل U انگلیسی هستند و پشت سر هم قرار گرفته‌اند.
غار هفت خانه توسط یکی از محققان و پژوهشگران آثار تاریخی و باستانی به نام داوود مغیثی کشف گردید. دو دهانه در این غار دیده می شود و یکی از آن ها که دهانه اصلی به حساب می آید، در سمت شرق و دهانه دیگر در ضلع جنوبی غار قرار دارد. در سال های اخیر حفاری های غیر مجازی در این مکان صورت گرفته که سبب شده دهانه دوم غار به طور مستقیم به خانه پنجم متصل گردد. برای ورود به این خانه باید از یک راهرو گذر نمود که ۴ متر طول دارد. ارتفاع راهرو مذکور حدود ۵۰-۷۰ سانتی متر می باشد و با سنگ هایی که در اطراف آن چیده شده، احاطه گردیده است.
در ادامه خانه پنجم، خانه یا اتاق های ششم و هفتم قرار گرفته‌اند که همگی پشت سر هم و در جهت جنوب شرقی به شمال غربی می باشند. یک مدخل تنگ و استوانه‌ای که قطر آن به ۴۵ سانتی متر می رسد و دو متر طول دارد، در بلندی حدود یک متر از کف خانه ششم قرار گرفته و متصل کننده خانه ششم به هفتم می باشد. ارتفاع در خانه هفتم متغیر است و در بیشترین میزان خود به ۵ متر می رسد. یک حوضچه آب نیز که دارای ۳ متر طول و ۱.۵ متر عرض است و ارتفاع آن به ۱ متر می رسد در اتاق هفتم به چشم می خورد. دسترسی به تمامی اتاق های غار از راه دهانه فرعی آسان نیست و ورود به تنها ۴ مورد از آن ها می تواند ساده‌تر باشد.
دیگر اتاق های این غار به طور متوسط دارای ۳ متر بلندی هستند. آثاری همچون استخوان های پوسیده و راهرو های سنگ چین که در غار هفت خانه کشف شده نشانه هایی از استفاده از این غار توسط انسان ها به مدت طولانی می باشد. البته این آثار بیشتر در اتاق های نخستین قابل مشاهده هستند. تاکنون کارشناسان توانسته‌اند شش اتاق غار را بررسی نمایند. از آنجایی که دسترسی به اتاق هفتم بسیار دشوار می باشد و مردم منطقه نیز معتقدند کمتر کسی قادر به ورود به آن بوده، هنوز مورد بررسی قرار نگرفته است.
برای بازدید از غار تاریخی هفت خانه به استان اردبیل، ۲۰ کیلومتری جنوب غرب شهر خلخال، جاده خلخال - هشتجین، روستای گرمخانه مراجعه کنید. جاده مذکور آسفالت و مناسب برای اتومبیل ها است که در کیلومتر 16 آن باید مسیر را به سوی روستای گرمخانه ادامه داد.
_01.jpeg)
