در استان اردبیل روستایی به نام گیلوان قرار دارد که یکی از آثار باستانی و ارزشمند کشور را در خود جای داده است. این اثر که با نام قلعه خشتی گیلوان شناخته می شود از بنا های به جای مانده از دوره فرمانروایی هخامنشیان به حساب می آید.
قلعه مذکور دارای پلانی مستطیل شکل می باشد که اندازه طول آن ۱۰۵ متر و عرض آن ۶۶ متر محاسبه شده است. همچنین دیوار های این قلعه ۵ متر ارتفاع دارند و بلندی کل قلعه از سطح آب های آزاد به ۱۴۵۰ متر می رسد. از آنجایی که بیشتر قسمت های این مکان از خشت بنا شده‌اند، آن را قلعه خشتی می نامند. البته از سنگ نیز در ایجاد این بنا استفاده شده و نمایی خشتی آن را پوشانده است. خشت های به کار رفته در قلعه مذکور دارای ابعادی به اندازه ۲۶ سانتی متر در طول، ۲۱ سانتی متر در عرض و ۷ سانتی متر در ارتفاع می باشد. برخی از دیوار های قلعه به مرور زمان از بین رفته و برخی نیز همچنان استوار مانده‌اند.
بر اساس تحقیقات انجام شده توسط کارشناسان، برای تامین امنیت جاده ها و کاروان هایی که از گیلان به سوی آذربایجان رفت و آمد می کردند، قلعه گیلوان در زمینی به مساحت ۶ هکتار ساخته شد. چندین برج در این مکان تعبیه شده که از یکدیگر فاصله دارند. برج های قلعه در گذشته ارتفاع بیشتری داشتند که گذشت زمان و عوامل طبیعی سبب کاهش بلندی آن ها گردید.
یکی از این برج ها از دیگران فاصله بیشتری دارد و از نظر بزرگی، رتبه بالاتری نسبت به آن ها دارد. برج مذکور در نقطه‌ای واقع شده که حمله مهاجمان از آن سو (یعنی دره) به قلعه گیلوان بیشتر رخ می داد. متاسفانه مرمت نکردن این قلعه و کاوش های غیر اصولی که در محوطه آن صورت گرفته، سبب از بین رفتن بخش های اصلی این قلعه گردید. گورستانی قدیمی در نزدیکی این قلعه به چشم می خورد که قدمت آن به دوران پس از ورود اسلام به ایران باز می گردد. کارشناسان معتقدند با پیدا شدن این گورستان باستانی در منطقه خانقاه گیلوان می توان ثابت نمود قوم گیلوان، بومی این منطقه می باشد.
در طول تاریخ این منطقه شاهد رویداد های بسیاری بوده که یکی از آن ها مرگ میرزا کوچک خان جنگلی و یارانش است. اهالی این منطقه معتقدند میرزا کوچک خان جنگلی پس از شکست، به سوی گیلوان پیش رفت که سرما و طوفان برف سبب شد در نزدیکی این روستا از دنیا برود. براساس گفته های ساکنین منطقه قبر وی تا ۴۴ سال در این مکان قرار داشت که در سال ۱۳۴۴ نواده او درخواست کرد نبش قبر صورت گیرد تا پیکر وی به گیلان منتقل شود.
برای بازدید از قلعه تاریخی گیلوان به استان اردبیل، ۶۵ کیلومتری جنوب شهرستان خلخال، بخش شاهرود، روستای گیلوان، مراجعه نمایید. فاصله قلعه مذکور از شهرستان رشت حدود ۴۵ کیلومتر است.
.jpg)
_01.jpeg)
