روستای اورامان در شهرستان سروآباد کردستان قرار دارد که در میان دو کشور ایران و عراق واقع شده است. روستای مذکور از شمال به کردستان، از غرب به عراق و از جنوب به جوانرود نزدیک می‌باشد و یک جاده ۷۵ کیلومتری آن را به مریوان متصل می‌کند. اورامان، با اورامان تخت یا هورامان تخت و یا هه ورامان نیز شناخته می‌شود. در تعریفی دقیق می‌توان هه ورامان را جایگاه خورشید دانست. روستای اورامان از این جهت که حالت و معماری پلکانی دارد، به عنوان روستای هزار ماسوله کردستان شناخته می‌شود و حیاط یک خانه، پشت‌بام خانه پایین‌تر است. زبان این مردمان، زبان اورامی است که از گویش های گورانی می‌باشد.
روستای زیبای اورامان، روستایی زیبا و دلنشین در دل طبیعت، با معماری فوق‌العاده خود هرساله گردشگران بسیاری را از سراسر جهان به خود جذب می‌کند. این روستای پلکانی و تماشایی با طبیعتی شگفت‌انگیز و عالی، سکونت‌گاهی با قدمت بیش از ۳۰۰۰ سال بوده و خانه هایی دارد که هنوز با قدمت ۹۰۰ ساله‌شان سالم هستند. طبق پژوهش ها و تحقیقات باستان شناسی، قدیمی‌ترین ساکنین غرب ایران که اورامات هم جزو آن ها هستند، مردمی کوچ نشین بودند در حدود هزاره هشتم پیش از میلاد که دامداری می‌کردند. مدت ها بعد، یعنی حدود هزاره دوم پیش از میلاد، یک گروه از آن ها یکجا نشین شدند و اولین شهر را در اورامان ساختند. البته این شهر کهن به ءاتوور معروف بود و حدود سه هزار سال قبل، توسط آشوریان به آتش کشیده شد! براساس گزارش های باستان شناسی، قدمت و عمر آثار قدیمی و باستانی روستای اورامان چیزی حدود ۴۰ هزار تا ۱۲ هزار سال می‌باشد. همچنین آثاری که کشف شده غالباً از روستای هجیج، ناو و اسپریز هستند که جزو ابزارهای سنگی انسان های اولیه غارنشین می‌باشند و حتی استخوان های حیوانات شکار شده هم هستند که بیشتر آن ها بز کوهی است! همچنین بقایای اجاق هایی که آن ها در غارها به راه می‌انداختند نیز کشف شده است. این آثار کشف شده، متعلق به دوران پارینه سنگی است. یکی دیگر از آثار کشف شده عصر آهن در اورامان، سنگ نبشته اورامان در نزدیکی تنگی‌ور می باشد که متعلق به دوره آشوری ها است. از دوران سلوکی و اشکانی چندین پوست نوشته کشف شده که از آن ها تحت عنوان بنچاق اورامان یاد می‌شود.
درمورد معماری روستای اورامان باید گفت که اورامان تخت، برعکس اسمی که دارد، اصلاً صاف و تخت نبوده و در منطقه‌ای کوهستانی قرار گرفته است. معماری اورامانات مبتنی بر استفاده از سنگ بوده و بصورت خشکه چین می‌باشد؛ یعنی در ساخت و ساز آن از هیچ ملاتی استفاده نشده و با توجه به شیب زیاد دامنه های صخره‌ای، خانه ها به حالت پلکانی ساخته شده‌اند. در زیبایی خانه های اورامان تخت، گل و گلدان، پنجره های آبی و سقف های چوبی نقش بسزایی دارند. خانه ها نیز اکثراً دو طبقه هستند و معمولاً در طبقه همکف، گله ها نگهداری می‌شوند و یک انبار وجود دارد.
اورامان افزون بر داشتن جاذبه های گردشگری و معماری خود یک مراسم سالانه‌ای نیز دارد که در نوع خود جالب است. در مراسم پر شور پیر شالیار که در بهار و تابستان صورت می‌گیرد، مردم اورامات با پوشیدن لباس کردی ویژه، پخش موسیقی‌هایی خاص و نیز با پختن آش و... به انجام و اجرای مراسم می‌پردازند. اینطور گفته می‌شود که پیر شالیار یکی از بزرگان آن منطقه بوده که اسلام را ترویج می‌کرده است. مقبره پیر شالیار در انتهای جاده آسفالت اورامان قرار گرفته است.
اورامانات در تاریخ ۶ مرداد ماه سال ۱۴۰۰ ثبت جهانی شد.
برای بازدید از این روستای زیبا و بی‌نظیر و لذت بردن از طبیعت تماشایی این منطقه، باید به سنندج بروید. روستای اورامان تخت، حدود ۷۵ کیلومتر با مریوان فاصله داشته و در جنوب شرقی آن واقع شده است. اگر از مریوان به سمت سنندج حرکت کنید، به یک سه راهی معروف به نام حزب الله می‌رسید. از آنجا نیز باید به سمت روستای اورامان تخت بروید. جاده اورامان در دامنه کوه های فوق العاده زیبا قرار گرفته است.
_01.jpeg)
.jpg)
