در سنندج، خانهای زیبا وجود دارد که با معماری بینظیرش نشانگر زندگی مردم کرد است. عمارت آصف وزیری یا خانه آصف وزیری، از یکی از قدیمیترین خانه های شهر سنندج به شمار میرود که توسط آصف اعظم (میرزا علی نقی خان لشکر نویس)، در دوره صفویه ساخته شد و نام خود را از مالکش گرفت. عمارت آصف یا خانه آصف وزیری متعلق به دوره قاجار بوده که با نام خانه کرد سنندج نیز معروف است. این عمارت را میتوان به منزله نمادی از هویت فرهنگی مردمان کُرد و گنجینه باارزشی از آثار فرهنگی و تاریخی سنندج و کردستان دانست. در گذشته این عمارت در بافت باستانی و تاریخی شهر و در کنار مسجد واقع شده بود که پیرامون آن موزه سنندج و دیگر بناها قرار داشتند. خانه آصف زیبا و باستانی به سبک معماری اسلامی در غرب ایران ساخته شده و تزئینات منحصربفرد و گچبری هایی با طرح طبیعت و طرح های اسلیمی دارد.
بخشهای مختلفی که در عمارت آصف وزیری وجود دارد عبارتند از: ۱. حیاط اصلی یا بیرونی که مستطیل شکل است و باغچهای بزرگ، حوضی دایرهای به همراه آبنما در آن قرار دارد. ۲. حیاط اندرونی، که در دوره پهلوی اول ساخته شده و محل استراحت خانم ها بوده است. ۳. بخش خدمه که در کنار دالان ورودی ساختمان مستخدمین بوده که کامل مرمت شد. ۴. حمام ایرانی بسیار زیبا که بطور خصوصی فقط در اختیار اعضای خانواده بوده و طبق معمول در کنجی از خانه در گوشه غربی زمین قرار داشت. داخل ساختمان بخاطر آنکه در منطقهای کوهستانی واقع شده، بسیار سرد است و از همین جهت آن را رو به قبله ساختهاند تا از گرمای خورشید بهرهمند شود. همچنین برای کاهش سرما در زمستان، از دیوارهای مستحکم و قطور و سقف های دوجداره در این بنا استفاده شده است.
چهار دوره در شکل گیری عمارت آصف وزیری وجود داشته است: دوره اول، بخش شمالی، یعنی اتاق ها، تالار تشریفات، راهروهای طرفین و بخشی از فضا های قسمت شرقی که متعلق به دوره صفویه میباشند. دوره دوم که در نیمه نخست دوره قاجار انجام شده و مربوط به ضلع های شرقی و غربی حیاط بیرونی و حمام است. دوره سوم، مربوط به ساخت فضا های اندرونی، سردر ورودی و بازسازی بخش غربی تالار تشریفات میشود که در سال های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ هـ.ش انجام شده است.
دوره چهارم مربوط به سال های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۲ میشود که کلیه بخش های عمارت آصف وزیری مرمت و بازسازی و همچنین سنگفرش کف حیاط تعویض و حیاط مستخدمین نیز بازساخت شد.
با بازدید از این عمارت دیدنی، ۳ دوره مختلف تاریخ صفویه، قاجار و پهلوی را با هم تماشا خواهید کرد. شایان ذکر است که یکی از زیباترین حمام های باستانی نیز در این خانه قرار دارد. عمارت آصف وزیری، به عنوان بزرگترین موزه قومی ایران و موزه مردم شناسی مردم کرد محسوب میشود.
عمارت آصف وزیری در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۷۵ با شماره ۱۸۲۲ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.
همه روزه میتوان از عمارت آصف یا خانه آصف وزیری دیدن کرد. به همین منظور میتوانید به سنندج، خیابان امام خمینی (ره)، روبروی موزه سنندج مراجعه کنید.