در سال ۱۲۹۱ هجری شمسی که پالایشگاه آبادان تحت عنوان نخستین واحد تصفیه نفت ایران و مرکز عمده صدور فرآوردههای نفتی در نیمکره شرقی شروع به فعالیت کرد، آبادان به یکی از شهرهای صنعتی تبدیل شد که در پی آن چندین هزار تبعه انگلیسی، هندی و پاکستانی به این شهر مهاجرت کردند. یکی از اولین گروههایی که به آبادان مهاجرت کردند، کارکنان پالایشگاه رنگون پایتخت کشور برمه، غالباً مسلمان و رنگونی الاصل بودند. از همین رو تصمیم گرفتند که در زمینهای شرکت نفت عبادتگاه بسازند و در نهایت با موافقت شرکت نفت، ساخت و احداث مسجد به دست کارگران پاکستانی پالایشگاه نفت آبادان شروع شد. کار بنای آن مسجد در سال ۱۲۹۹ هجری شمسی به اتمام رسید.
مسجد رنگونیها یکی از مکانهای تاریخی و مذهبی زیباست که با بنای عجیب و منحصر به فردی که دارد، به مکانی دیدنی و تماشایی تبدیل شده است. از آنجایی که معماران مسجد رنگونیها اهل هند بودند، بنابراین سبک معماری مسجد رنگونیها به سبک معماری شبه قاره هند بوده که شامل گچبریهای زیبا و برجسته و نمای بیرونی که با سیمان کار شده و بسیار رنگارنگ میباشد، است.
این مسجد ۴ گنبد کوچک، ۲ مناره شبستان و حیاط اصلی دارد که در قسمت پیشانی بنا نیز نقش و نگاری منقش به «بسم الله الرحمن الرحیم» به چشم میخورد. آینهها که یکی از عناصر سبک معماری ایرانی محسوب میشوند و در تزیینات کاخها و امامزادهها مورد استفاده قرار میگیرند، در تزئینات مسجد رنگونیها نیز به کار رفتهاند. احتمال میرود برخی از مصالح ساختمانی استفاده شده در ساخت این بنا مانند رنگ، از هند آورده شده باشد.
در ساخت بنای اصلی از آجر استفاده گردیده و ملات آهک و گل نیز وجود دارد. یکی از زیباترین بخشهای این مسجد، محراب آن است که شکلهای هندسی و نقش و نگارهای اسلیمی با طرح برجسته و رنگارنگ در آن کار شده است. سقف این مسجد از مقاومت و سختی بالایی برخوردار بوده و با اینکه در دوران جنگ تحمیلی به سقف شبستان آن خمپاره خورده، اما تنها یک سوراخ ۷۰ سانتی متری در مرکز آن به وجود آمد. البته در تیزه قوسها نیز ترک خوردگی به چشم میخورد.
متولی مسجد رنگونیها، شیخ عبدالرشید مندل بوده و امامان جماعت این مسجد نیز شیخ قادری هندی، حاج آقا رنگونی و محمد اسلم راجا بودند.
مسجد رنگونیها در تاریخ ۹ فروردین ماه سال ۱۳۷۸ با شماره ۲۲۸۹ در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردید.
مسجد رنگونیها در آبادان، خیابان امام خمینی (ره)، روبروی انبار دارویی پالایشگاه واقع شده است. تاکنون بازدید از مسجد رنگونیها رایگان بوده و هزینهای نداشت. اما امکان بازدید از این مسجد در تمامی روزهای سال وجود ندارد و فقط در مواقع خاصی دربهای آن باز میشود. به همین خاطر حتماً قبل از برنامه ریزی و قصد سفر به آبادان برای بازدید از این بنای زیبا، با اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آبادان تماس بگیرید و از ساعات کار مسجد رنگونیها آگاه شوید.